ویژه‌نامه جایزه علم و فناوری پیامبر اعظم (mustafaprize)/اگر بخواهیم حلقه مفقوده بین صنعت و دانشگاه یا تبدیل ایده به فناوری ومحصول را پیدا کنیم و این زنجیره را تکمیل کنیم این امر بدون حمایت و مشارکت‌های دولتی که حمایت‌های مادی و تقویت‌کننده ایده تا محصول و سیاست‌گذاری را شامل می‌شود، میسر نیست.
به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی فناوری و نوآوری به نقل از ویژه‌نامه جایزه علم و فناوری پیامبر اعظم (mustafaprize)، بیشک دانشگاه‌ها از جمله مهمترین مراکز نخبه پروی در سراسر جهان محسوب می‌شوند و ایفاگر نقشی بی‌بدیل در پیشرفت و تعالی تمامی عرصه‌های علمی هستند، از این رو نحوه تعامل و همکاری‌های فی مابین دانشگاه‌های معتبر کشورهای اسلامی از مهمترین شاخصههای لازم برای تحقق اهداف جایزه مصطفی(ص) که با رویکرد ایجاد همگرایی میان دانشمندان جهان اسلام برگزار می‌شود، به شمار می‌آید، از این رو پای صحبتهای دکتر فرهاد رهبر؛ رئیس سابق دانشگاه تهران نشستیم تا از نظرات وی پیرامون شرایط فعلی حاکم بر عرصه‌های علمی در کشورهای جهان اسلام و تاثیر برگزاری جایزه مصطفی(ص) بر رشد علمی این کشورها بهرهمند شویم.
جایزه مصطفی(ص) با هدف ارتقا عرصه علم در جهان اسلام در حال شکل گیری است، وضعیت کنونی تولید علم و فناوری در کشورهای اسلامی را چگونه ارزیابی میکنید؟
نهضت علمی در کشورهای اسلامی رو به رشد است و جمهوری اسلامی ایران توانسته رهبری این نهضت را برعهده گیرد، اگر بخواهیم به سابقه تاریخی اشاره کنیم انحصار تولید علم تا به حال در دست کشورهای سرمایه‌داری و پیشرفته بوده و اکنون هم تا حد زیادی در دست آنهاست و از علم به عنوان ابزار قدرت و سلطه استفاده میکنند و هرگز نگذاشتهاند که تولید علم در سایر کشورها حرکتی را آغاز کند زیرا این انحصار اگر شکسته شود ابزار سلطه را از دست خواهند داد و هرگزموافق چنین اتفاقی نیستند.
قطعا شکسته شدن این انحصار نیازمند برنامهریزی و تلاشی هدفمند از سوی دیگر کشورها و به ویژه کشورهای اسلامی است. ارزیابی شما از اقداماتی که تا به امروز در راستای تحقق این هدف در جهان اسلام و به ویژه ایران صورت گرفته، چگونه است؟
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی شعار استقلال سر داد و مقام معظم رهبری و قبل ایشان حضرت امام خمینی(ره) تاکید بسیاری داشتند که مسیر استقلال کشور جز از اقتدار علمی میسر نیست یعنی ابتدا ما باید به اقتدار علمی برسیم و سپس اعلام استقلال کنیم.
به همین دلیل سرمایهگذاریهای قابل توجهی در ایران به عنوان یکی از کشورهای جهان اسلام صورت گرفت واکنون به عنوان الگو در جهان اسلام مطرح است و جایزه‌ای که هم اکنون ایران، متولی پایه‌ریزی بنیان آن شده است، حکایت از دارد که باید اتحادی بین کشورهای اسلامی در عرصه تولید علم صورت گیرد، زیرا اگر جهان اسلام بخواهد استقلال خود را حفظ کند باید به سمت تولید علم گام بردارد.
طبق آمار، امروزه و در قیاس با گذشته سهم ایران در تولید علم جهان قابل توجه شده است، این امر را چگونه می‌توان در تمامی جهان اسلام نهادینه کرد تا شاهد تداوم رشد نهضتی که از آن سخن گفتید باشیم.
امروز سهم جمهوری اسلامی در تولید علم در جهان به دو دهم درصد رسیده است که رقم قابل توجهی است که این رقم در بیست سال پیش 15 هزارم درصد بود که پیشرفتی قابل توجه داشته است. تمام تلاشمان باید براین امراستوار باشد که این نهضت را نهادینه و به سایر کشورهای اسلامی منتقل کنیم. اعتقاد من بر این است که علم به جای آن که به عنوان یک ابزار سلطه در اختیار استکبار باشد باید به عنوان ابزار خدمت در اختیار همه مردم جهان باشد ومردم مسلمان هم باید پیش قدم شده ودر اولویت قرار گیرند و مردم باید از مواهب این علم بهرهمند شوند.
این روند چگونه آغاز و تقویت می‌شود؟
در این راستا برای استفاده از توان یکدیگر و پوشش خلاها هم به اتحادی نیاز داریم تا هم افزایی ایجاد کرده و کشورهای جهان اسلام را در این عرصه و برای رسیدن به هدفی واحد متحد و حرکتی را آغاز کنیم.
جهان اسلام امروز می‌تواند ادعا کند که سهم قابل توجهی از تولید علم در جهان را به خود اختصاص داده و اگر جمهوری اسلامی ایران هم رهبری این اتفاق را بر عهده گیرد می تواند با حرکتی پر شتاب درآینده‌ای نزدیک سهم قابل توجهی از تولید علم در دنیا را به خود اختصاص دهد.
آیا پیشرفتهای علمی تاثیری بر شرایط اقتصادی کشورهای اسلامی و به تبع آن سایر عرصه‌ها خواهد داشت؟
در دنیا رابطه مثبتی بین تولید علم و ثروت وجود دارد حدود 55 کشور دنیا که 15 درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند و از ثروتمندترین کشورهای دنیا محسوب می شوند رقمی معادل 76 درصد از تولید علم در جهان را به خود اختصاص داده‌اند و 44 کشور از فقیرترین کشورهای دنیا که 18 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند سهمی معادل 68 صدم درصد یعنی کمتر از یک درصد تولید علم جهان را به خود اخصاص داده اند.
بنابراین ما باید تلاش کنیم که بنیه‌های تولید علم خود را تقویت کرده و سعی کنیم که این علم در خدمت مردم قرار گرفته و تولید ثروت کند و یقینا چنین اتفاقی تاثیری عمیق بر تمامی عرصه‌ها خواهد گذاشت.
همانگونه که گفتید مهمترین شاخصه برای رسیدن به این اهداف وحدت است، این امر چگونه محقق می‌شود؟
خلا جدی که امروز هم در ایران و هم در جهان اسلام وجود دارد ضعف در همکاری های تیمی است، یکی از آسیب‌های ما این است که یکدیگر را نمی‌شناسیم و با روند تولیدات علمی یکدیگر و پروژه‌هایی که در اختیار داریم آشنا نیستیم، بنابریان به مرکزی نیاز داریم که دانشمندان جهان اسلام را دور هم جمع و به یکدیگر معرفی کند تا بتوانند گروه کارهایی را تشکیل دهند که بر اساس نیاز سنجی جهان اسلام به سمت رفع نیاز‌ها حرکت کنند.
جایزه مصطفی(ص) چه تاثیری در ایجاد همگرایی و تعامل دانشمندان اسلام در جهت تولید علم خواهد داشت؟
این جایزه می‌تواند کانون و مرکز مناسبی برای جمع کردن دانشمندان به دور هم وانتقال اطلاعات وهمچنین موتورمحرکی برای تشکیل کارهای تیمی باشد تا در کنار هم با هم افزایی حرکتی روبه جلوداشته باشند و این امیدواری وجود دارد که این حرکت آینده خوبی را برای جهان اسلام ترسیم کند.
کشورهای اسلامی چه کمکی می‌توانند به شکل‌گیری این جایزه و قرار گرفتن آن در مسیر اصلی کنند؟
یک حرکت جمعی اگر مشارکت جمعی را در بر نداشته باشد در ادامه راه نمی‌تواند به توفیق مورد نظر دست یابد. قاعده حرکت جمعی مشارکت جمعی است، اگر این حرکت متعلق به جهان اسلام است باید مشارکتی بین کشورهای جهان اسلام بوجود آید که مشارکت مادی و معنوی را شامل می‌شود، البته همه مشارکت‌ها مادی نیست، این جایزه متعلق به جهان اسلام است و آنچه که مهم به نظر می‌رسد این است که بتوانند بصورت معنوی نیز همرای کنند تا همه با انگیزه واحد در کنار هم سهم خود را در استقرار و استمرار این جایزه که می‌تواند محوری وحدت آفرین بین دانشمندان و کشورهای جهان اسلام باشد، فراهم کنند.
دولت‌ها چه اقداماتی را می‌توانند برای تجاری سازی نتایج علم فناوری که خروجی دانشگاه‌ها است، داشته باشند؟
بحث ارتباط بین صنعت و دانشگاه واجتماع و دانشگاه یا به عبارتی رابطه بین علم و تولید ثروت همیشه مطرح است و در این بین اگر بخواهیم حلقه مفقوده بین صنعت و دانشگاه یا تبدیل ایده به فناوری ومحصول را پیدا کنیم و این زنجیره را تکمیل کنیم این امر بدون حمایت و مشارکت‌های دولتی که حمایت‌های مادی و تقویت‌کننده ایده تا محصول و سیاست‌گذاری را شامل می‌شود، میسر نیست.
و سخن پایانی شما؟
امیدواریم با برنامهریزی مناسب، ارتباطات لازم شکل گیرد و بستر مناسبی برای تحقق اهداف مورد نظر جایزه مصطفی(ص) و رویدادهایی از این دست فراهم آید و در آینده نزدیک شاهد پیشرفتهای قابل توجهِ عرصه علم در کشورهای جهان اسلام باشیم.
