آیین‌نامه جدید «اعطای جایزه‌های تحصیلی به دانشجویان صاحب استعداد برتر» تلاش می‌کند تا با شناسایی مشمولان از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های دانشجویان صاحب استعداد برتر و توجه به مجموعة فعالیت‌های نخبگانی دانشجویان در دانشگاه در راستای توانمندسازی آنها گام بردارد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، بنیاد
ملی نخبگان هرساله به تعدادی از دانشجویان صاحب استعداد برتر در مقاطع مختلف تحصیلی،
جایزه‌هایی را در چهار دستة آموزشی، پژوهشی، فناوری و فرهنگ و به نام یکی
از دانشمندان اسلامی- ایرانی اعطا می‌کند، دکتر غلامعلی منتظر؛ معاون پژوهش
و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان در جلسه تبیین فرآیندهای جدید بنیاد و نقش
دانشگاه‌ها در اجرای مقررات جدید اعطای جایزه تحصیلی به دانشجویان صاحب
استعداد برتر به تشریح جزئیات این آئین‌نامه پرداخت.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان گفت: آئین نامه جایزه تحصیلی با تغییرات جدید از اول مهر سال جاری اجرا خواهد شد، به همین دلیل از نمایندگان دانشگاه‌های بزرگ که بیشترین تعداد استعداد برتر را در چندسال اخیر داشته‌اند، دعوت کردیم که در این جلسه هم‌اندیشی شرکت کنند تا راهکارهایی اجرایی آئین‌نامه را بررسی کنیم.
وی افزود: از سال 1386 بنیاد ملی نخبگان جایزه تحصیلی خود را به تعدادی از دانشجویان که صاحب استعداد برتر بودند، اعطا کرد که اهم آن
عبارت است از:
• کمک هزینه‌ی ماهانه تحصیلی، از 500 هزار ریال تا 3/7 میلیون ریال که از دوره کارشناسی تا دکتری و در سه سطح مختلف به دانشجویان صاحب استعدادهای برتر پرداخت می‌شد. کمترین مبلغ پرداختی 50 هزار تومان و بیشترین مبلغ پرداختی 730 هزار تومان برای دانشجویان دوره دکتری بوده است.
• کمک هزینه مسافرت‌های علمی برای سفرهای داخلی 2 میلیون و سفر خارجی 10 میلیون ریال
• پژوهانه برای انجام پایان‌نامه برای دوره کارشناسی 7 میلیون ریال، برای کارشناسی ارشد 20 میلیون ریال و برای دوره دکتری 30 میلیون ریال
• کمک هزینه فرصت مطالعاتی دوره دکتری برای دانشجویان مجرد 20 میلیون ریال و برای افراد متاهل 30 میلیون ریال.
• کمک هزینه سفر عمره مفرده در صورت تمایل افراد.
دکتر منتظر ادامه داد: تعداد تمام افرادی که مشمول این جوایز بودند بین 1600 تا 1700 نفر بوده‌اند و این جوایز به صورت مستقیم از سوی بنیاد ملی نخبگان به افراد پرداخت می‌شد.
معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان گفت: دانشجویانی که شامل این جوایز بودند دارای یکی از ویژگی‌های ذیل بودند:
• دارندگان نشان المپیادی کشوری و بین‌المللی دانش‌آموزی
• دارندگان نشان المپیادی‌های معتبر دانشجویی
• رتبه‌های برتر کنکور سراسری
• دانشجویان نمونه کشوری
• نفرات برتر آزمون‌های جامع علوم پزشکی
• نفرات برتر مسابقات قرآنی
• برگزیدگان جشنواره‌های خوارزمی، رازی، فارابی و شیخ‌بهایی
وی با اشاره به مشکلات آیین‌نامه قبلی گفت: در طی پنج سال گذشته چند اشکال به این روند وارد بوده است: اول اینکه، دانشگاه‌ها به هیچ وجه در این روند دخیل نبوده و از کم و کیف این جوایز بی‌اطلاع بودند و دوم اینکه این مبالغ به دانشجویان مستعد پرداخت می‌شد بدون اینکه از آنها انتظار فعالیتی خاص باشد. علاوه بر این گستره انتخاب دانشجویان بسیار محدود بوده است و همه دانشجویان هم با یک نگاه نگریسته می‌شده‌اند و تفاوتی میان توانمندی در حوزه‌های مختلف فعالیتی (مانند آموزش یا پژوهش) نبوده است.
وی با بیان این نکته که خرداد 93 آئین‌نامه اعطای جایزه تحصیلی به دانشجویان بازنگری شده است، افزود: قبل از اینکه آئین‌نامه جدید به تصویب برسد جلساتی را با مسئولان برخی دانشگاه‌ها که بیشترین تعداد جذب و حضور صاحبان استعداد برتر در آنها وجود دارند، برگزار کردیم تا با مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد بیشتر آشنا شویم و بتوانیم در یک فضای هم‌فکری برای اخذ بهترین راهکار تعامل داشته باشیم.
دکتر منتظر سپس به تعریف نخبه از نگاه آئین‌نامه و ویژگی‌های آن پرداخت و ادامه داد: نکته اول در آئین‌نامه جدید، تعریف نخبه است؛ طبق سند راهبردی کشور در امور نخبگان، نخبه، فردی برجسته و کارآمد با اثرگذاری بارز در خلق و گسترش علم، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت کشور در چارچوب ارزش‌های اسلامی. با توجه به این تعریف ویژگی‌های نخبه عبارتند از: بهره‌مندی از هوش، خلاقیت و انگیزۀ ذاتی، دومین ویژگی دارا بودن خبرگی و تخصص در حوزه‌ای خاص و سومین ویژگی دارا بودن اثرگذاری بی‌بدیل یا کم‌بدیل در اجتماع تخصصی خود در چارچوب گفتمان نظام اسلامی
وی پیرامون افراد صاحب استعداد برتر گفت: با این تعریف مستعد برتر کسی است که مستعد نخبه شدن است، اما در حال حاضر نخبه نیست؛ به عبارت بهتر صاحب استعداد برتر کسی است که مستعد نخبگی و مستلزم طی کردن فرآیند هدایت و توانمندسازی است.
با این تعریف نفر اول کنکور نخبه نیست بلکه استعداد برتری است که می‌تواند در مسیر توانمندسازی حرکت کند تا بتواند به درجه نخبگی نائل شود. به همین دلیل وظیفۀ نهادهایی مانند دانشگاه‌ها و بنیاد این است که مسیر توانمند شدن را برای آنان فراهم کند. علاوه بر این، مفهوم دیگری که در این آیین‌نامه موجود است، اجتماع نخبگانی است؛ افراد یا گروه‌هایی با توانمندی‌های بالقوه یا بالفعل در انجام فعالیت‌های نخبگانی.
در این حوزه موضوع گروه‌های نخبگانی بسیار مهم است؛ در این اجتماعات فرد مدنظر نیست. بلکه گروه و تیم شدن آنها مهم است، در برخی موارد تعدادی دانشجو که شاید هیچکدام به صورت جداگانه صاحب استعداد برتر نباشند، در کنار یکدیگر فعالیتی را انجام می‌دهند که این فعالیت کم‌بدیل و یا حتی بی‌بدیل است.
وی با تعریف فعالیت نخبگانی گفت: فعالیتی که فرد نخبه و مستعد، و یا افراد در قالب اجتماع نخبگانی انجام می‌دهند فعالیت نخبگانی نام دارد. این فعالیت عبارتست از:
فعالیتی آگاهانه، خلاقانه و نوآورانه با اثرگذاری محسوس بر پیشرفت کشور در حوزه‌های مختلف از قبیل: علم، فناوری، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت با تاکید بر شناخت مسائل و مشکلات کشور و حوزه‌هایی که در این تعریف نام برده شد، مصوبه شورای انقلاب فرهنگی است.
دکتر منتظر ادامه داد: با توجه به این تعریف برخی از رویکردهای اصلی که در این سند آمده است عبارتند از:
• رویکرد تنوع استعداد در مقابل رویکرد یکسان‌نگری که در آن تلاش شده است بنیاد بستری را فراهم کند تا هر فرد بتواند استعداد خود را در هر زمینه‌ای که هست پرورش دهد.
• فرصت آفرینی برای انجام فعالیت نخبگانی به عنوان سیاست اصلی؛ به این معنا که به دانشجو فرصت دهیم در محیط علمی که حاضر است علاوه بر فعالیت‌های علمی، فعالیت دیگری را باتوجه به علاقه و استعداد خود انجام دهد.
• رویکرد رشد باغچه‌ای در مقابل رویکرد نگه‌داشت گلخانه‌ای؛ یعنی فرد مستعد در جامعه پیرامون خود رشد کند نه اینکه او را از جامعه پیرامون خود دور کنیم. البته این اتفاق را در دانشگاه کمتر از آموزش و پرورش مشاهده می‌کنیم.
• داشتن استعداد درخشان و توانمندی‌های ذاتی ویژه نعمت‌های تعهدآور است نه مزیت‌هایی توقع‌آفرین؛ به این معنا که فرد باید بداند اگر هوش و یا توانمندی بیشتری نسبت به دیگران دارد، این یک نعمت الهی است که برای او تعهدآور است و باید تلاش و تعهد بیشتری در قبال جامعه داشته باشد. متاسفانه در قشر دانشجو در مواقعی با عکس این موضوع مواجهیم. برخی از صاحبان استعداد برتر اعتقاد دارند که الکل خالص هستند و بنیاد یا باید آنان را دریابد و یا آنان می‌پرند. این تصور غلطی است که باید اصلاح شود. باید توازن بین حق و تکلیف برقرار باشد.
• شناسایی کنش‌گرایانه (و نه واکنشی) اجتماعات نخبگانی از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های نخبگانی آنان به شکل پویا (رویکرد فعال در مقابل رویکرد منفعلانه و خود اظهارانه)؛ یعنی نخبه بودن فرد را بنیاد مشخص می‌کند و نه خود فرد، که این حاصل رصد نخبگان است. با توجه به فرمایش‌های رهبر فرزانۀ انقلاب، هدف از ایجاد بنیاد نخبگان، ایجاد زمینه‌ای برای مدیریت تحول کشور به دست نخبگان است. بنابراین باید رویکرد و نظامی را فعال کرد تا بتوانیم فعالیت‌های نخبگانی افراد را رصد کنیم.
• تداوم فعالیت‌های نخبگانی شرط اصالت نخبگی؛ در آیین‌نامۀ جدید تداوم فعالیت نخبگانی شرط اصلی بهره‌مندی از جایزه‌هاست. بنابراین دانشجو باید فعالیت مداوم علمی داشته باشد و هر سال در مقایسه با سایر دانشجویان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بر اساس آن مشمول جایزه می‌شود.
توجه به رویکرد نهاد محوری ( دانشگاه محوری): در این آیین‌نامه نقش دانشگاه و استاد در تعیین مشمولان جایزه و نیز در فرایند اجرایی آیین‌نامه کاملا لحاظ شده است. دیدگاه بنیاد این است که باید فرایند توانمندکردن دانشجویان در درون دانشگاه و با نظارت استاد راهنما و با کمک بنیاد صورت پذیرد.
دکتر منتظر ادامه داد: بر اساس نکاتی که گفته شد 4 جایزه مختلف برای 4 ساحت فعالیتی متفاوت در نظر گرفته شده است که به تفکیک عبارتند از:
• جایزه آموزش مصاحب (به یاد مرحوم دکتر غلامحسین مصاحب)
با هدف تسهیل مسیر آموزشی و توانمندسازی دانشجویان در زمینه آموزش
• جایزه پژوهش میرشمسی (به یاد مرحوم دکتر حسین میرشمسی)
با هدف تسهیل مسیر پژوهشی و توانمندسازی دانشجویان در زمینه پژوهش
• جایزه فناوری دادمان (به یاد مرحوم دکتر رحمان دادمان)
با هدف تسهیل مسیر فناورانه و نوآورانه و توانمندسازی دانشجویان برای ورود به عرصه کارآفرینی
• جایزه فرهنگ شهیدی (به یاد مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی)
با هدف ارتقای فرهنگ اسلامی-ایرانی، هویت بخشی ملی و رفع نیازهای مادی و اجتماعی دانشجویان
البته در جایزه فرهنگی شهیدی تا حدودی به رفع نیازهای معیشتی دانشجویان پرداخته می‌شود که این خود یک فعالیت فرهنگی است.
وی با تاکید بر این نکته که هدف از این جوایز این است هر دانشجو در هر زمینه‌ای که استعداد دارد، تلاش کند، افزود: این 4 جایزه در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی و نیز در دوره دکتری حرفه‌ای پزشکی در نظر گرفته شده است.
منتظر بیان کرد: در دوره کارشناسی از دانشجویان انتظارات بالایی نداریم به همین دلیل است که تسهیلات ارائه شده در این جوایز و در این سطح برای این افراد، بیشتر در جهت توانمندکردن آنان در حوزه‌های کارآفرینی، فنّاورانه و پژوهشی است.
معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان پیرامون جایزه مصاحب، ویژه آموزش گفت: جایزه مصاحب 1، ویژه دانشجویان دوره کارشناسی یک اعتبار توانمندسازی آموزشی است که تسهیلات آن در دو بخش هزینه شرکت در کارگاه‌های آموزشی و استفاده از کلاس‌های ویژه آموزش زبان خارجی، رایانه و ... به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطاء خواهد شد.
وی افزود: در دوره کارشناسی ارشد اعتبار آموزش‌یاری نیز اضافه شده است. این اعتبار برای ایفای نقش دستیار آموزشی استاد است. مبلغ پرداختی به دانشجو از محل اعتبارات بنیاد تامین می‌شود و دانشگاه در این مورد متحمل هزینه‌ای نمی‌شود. اگر دانشجو بتواند فعالیت علمی داشته باشد، با دانشگاه قراردادی را در چارچوب آئین‌نامه امضا می‌کند و طبق آن می‌تواند از پرداخت‌های بنیاد برخوردار شود. همین جایزه با کمی تغییرات در مبلغ پرداختی، برای دوره دکتری نیز در نظر گرفته می‌شود. بنابراین بنیاد به کمک دانشگاه، دانشجو را در مسیر توانمندسازی قرار می‌دهد تا بتواند توانایی‌های آموزشی‌اش را ارتقا بخشد.
دکتر منتظر دربارۀ جایزه میرشمسی، ویژه پژوهش نیز گفت: در حوزه پژوهش و در دوره کارشناسی باز انتظار خاصی از دانشجویان نداریم بلکه می خواهیم دانشجو را در حوزه پژوهش توانمند کنیم.
جایزه میرشمسی ویژه پژوهش در دوره کارشناسی شامل دو بخش است:
• اعتبار ارتباطات علمی
کمک هزینه اشتراک نشریات علمی داخلی و خارجی، کمک هزینه عضویت در انجمن‌های علمی، و تسهیلات خرید کتاب.
• اعتبار اجرای پایان‌نامه کارشناسی
در دوره ارشد این جایزه مفصل‌تر می‌شود و علاوه بر جایزۀ پژوهش‌یاری(دستیار پژوهشی) و اعتبار ارتباطات علمی، بنیاد سعی دارد دانشجویان را به سمت کارِگروهی سوق دهد. بنابراین در دوره کارشناسی ارشد جایزهای برای تشکیل هسته پژوهشی دانشجویی در نظرگرفته شده است؛ البته این هسته پژوهشی باید در دانشگاه و طبق ضوابط دانشگاه شکل بگیرد.
دکتر منتظر ادامه داد: جایزه میرشمسی برای دانشجویان دورۀ تحصیلات تکمیلی به شرح ذیل است:
• اعتبار پژوهش‌یاری
• اعتبار هسته پژوهشی (گروه پژوهشی دانشجویی)
• اعتبار اجرای پایان‌نامه کارشناسی ارشد
• کمک هزینه شرکت در همایش‌های علمی
• اعتبار ارتباطات علمی:
کمک هزینه عضویت در انجمن‌های علمی، تسهیلات، خرید کتاب، کمک هزینه اشتراک نشریات علمی داخلی و خارجی.
• اعتبار فرصت مطالعاتی (برای دانشجویان دکتری)
معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان افزود: جایزه فناوری دادمان به منظور ورود دانشجویان به فضای کارآفرینی و آشنا شدن آنان با بازار کار و فنّاوری در نظر گرفته شده است.
وی در ادامه گفت: جایزه دادمان 1 ویژه دوره کارشناسی به شرح زیر است:
• اعتبار هسته فناوری و کارآفرینی
• توانمندسازی در دوره‌های آموزشی کارآفرینی (تجاری‌سازی، حقوق مالکیت فکری و ...)
• اعتبار هستۀ کارآفرینی
اگر دانشجویان بتوانند یک هسته کارآفرینی را طبق ضوابط دانشگاه ایجاد کنند، می‌توانند از این تسهیلات استفاده نمایند.
جایزه دادمان در دوره‌های تحصیلات تکمیلی به شرح زیر است:
• اعتبار هسته فناوری و کارآفرینی
• توانمندسازی در دوره‌های آموزشی کارآفرینی (تجاری‌سازی، حقوق مالکیت فکری و ...)
• اعتبار فن‌یاری (دستیار فناورانه در شرکت زایشی)
دکتر منتظر با بیان این نکته که جایزۀ دیگری که در این آیین‌نامه در نظر گرفته شده است، جایزۀ فرهنگ شهیدی است، ادامه داد: در دوره کارشناسی به دلیل انتظارات کمی که از دانشجویان است، بنیاد پرداختی زیادی در سه جایزۀ دیگر به این افراد ندارد این کاستی در جایزۀ فرهنگی جبران شده است. بخش‌هایی که در این جایزه در نظر گرفته شده است برای هر سه دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری یکسان، ولی با ارزش مالی متفاوتی روبرو است. بخش‌های جایزه فرهنگی شهیدی به شرح زیر است:
• راتبه سالانه (در ازای کار دانشجویی در دانشگاه)
• ودیعه اجاره مسکن
• هدیه ازدواج
• اعتبار سفرهای زیارتی (در صورت تمایل افراد)
وی افزود: آیین‌نامه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی، مبلغ راتبۀ سالانه را کم کرده است؛ چراکه معتقد هستیم این دسته از دانشجویان باید به جای دریافت مبلغی بی‌تعهد و بیتکلف به سمتی بروند که با فعالیت علمی بتوانند علاوه بر برخورداری از تسهیلات بهتر و بیشتر، در مسیر توانمندسازی نیز حرکت کند. این کاهش مبلغ در واقع برای تشویق افراد به سمت فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و فناورانه است.
معاون پژوهشی بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: در هر مقطع تحصیلی سعی شده است ترکیبی از جوایز متفاوت با رویکردهای گفته شده انجام بپذیرد تا دانشجو بتواند در هر ساحتی که مستعد است به فعالیتی در راستای توانمندسازی خود رو آورد. تلاش بنیاد این است که با یک شیب تدریجی تمامی اختیارات اعطای جوایز را به دانشگاه‌ها واگذار کند و خود به نظارت بر اجرای صحیح آن بپردازد. به همین دلیل است که به عنوان مثال در زمینه آموزشی‌یاری (دستیار آموزشی) هزینه را بنیاد تامین می‌کند اما اختیارات به دست دانشگاه است.
دکتر منتظر با تأکید بر این نکته که دانشجو برای بهره‌مندی از تسهیلات بنیاد ملی باید در رقابت با دیگران حضور پیدا کند، افزود: مشمولان شرکت در این رقابت باید ویژگی‌هایی داشته باشند تا بتوانند در این رقابت شرکت کنند.
این افراد عبارتند از:
• دارندگان نشان المپیاد دانش‌آموزی وکشوری و جهانی
• برگزیدگان آزمون سراسری
• رتبه‌های برتر المپیادهای ملی دانشجویی
• برگزیدگان آزمون‌های جامع، پیش‌کارورزی، دستیاری و...
• دانشجویان نمونه کشوری
• دانشجویان ممتاز
• برگزیدگان جشنواره‌ها و مسابقات مورد تایید بنیاد
وی افزود: برخی نکاتی که در این آیین‌نامه به آن توجه شده به شرح زیر است:
1. حرکت تدریجی برای واگذاری اختیارات به دانشگاه‌ها؛ این به دلیل آن است که بنیاد به دانشگاه نگاه و اعتقاد ویژه‌ای دارد. سعی بر این است که طی یک مسیر تدریجی و ظرف سه سال تمام اختیارات جایزه‌های تحصیلی را به دانشگاه واگذار شود و بنیاد فقط نقش حمایتی و نظارتی در این امر داشته باشد.
2. اصلاح مبلغ اعتبار ریالی در هر سال تحصیلی؛ به این معنا که اعداد و ارقام ارائه شده در جایزه تحصیلی طبق همان سال تغییر خواهد کرد.
3. پرداخت اعتبار آموزش‌یاری، پس از پذیرش دانشجو از سوی یکی از اعضای هئیت علمی و دانشگاه برای دستیاری آموزشی و عقد قرارداد مورد تأیید بنیاد
4. پرداخت اعتبار توانمندی آموزشی، پس از ارائه گواهی شرکت دانشجو در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی مرتبط
5. پرداخت اعتبار پژوهش‌یاری، پس از همکاری دانشجو در یکی از طرح‌های پژوهشی مصوب اعضای هئیت علمی دانشگاه برای دستیاری پژوهشی و عقد قرارداد مورد تایید بنیاد
6. پرداخت اعتبار هسته پژوهشی، پس از تشکیل و فعالیت گروه پژوهشی دانشجویی مطابق مقررات دانشگاه (بنیاد در تمامی موارد بالا قائل به مقررات دانشگاه‌هاست و براساس ضوابط مصوب دانشگاه عمل می‌کند)
7. پرداخت اعتبار اجرای پایان‌نامه/ رساله منوط به تصویب طرح پیشنهادی پایان‌نامه/ رساله
8. پرداخت اعتبار فرصت مطالعاتی منوط به تصویب درخواست دانشجو در موسسه متبوع با حداکثر نه ماه
9. پرداخت اعتبار فن‌یاری پس از پذیرش دانشجو در یکی از شرکت‌های زایشی دانشگاه برای دستیاری فناورانه و عقد قرارداد مورد تایید بنیاد
10. ودیعه اجاره مسکن به صورت قرض‌الحسنه در قالب تسهیلات صندوق رفاه دانشجویی و صرفا برای دانشجویان متاهل
معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان با اشاره به نقش دانشگاه در آئین‌نامه جدید گفت: طبق آئین‌نامه جدید نقش دانشگاه در چند بعد ذیل تعریف می‌شود:
• معرفی دانشجویان مستعد به بنیاد
• دریافت فهرست نهایی برندگان هر جایزه
• اطلاع‌رسانی به برندگان
• اختصاص فعالیت‌های آموزش‌یاری، پژوهش‌یاری و... به دانشجویان برنده‌ی جایزه انعقاد قرارداد
• نظارت بر اجرای صحیح فرآیند
منتظر با اشاره به این نکته که دانشگاه بهترین نهاد برای ارزیابی صاحبان استعداد برتر است افزود: مکانیزم اجرای آئین‌نامه باید به صورت تعاملی باشد. ممکن است دانشگاهی تمایل داشته باشد تمام مراحل شناسایی و ارزیابی استعدادهای برتر و در نهایت معرفی این افراد را خود به عهده بگیرد و بنیاد در این بین فقط نقش حمایت کننده را داشته باشد که چون بنیاد معتقد است دانشگاه بهترین نهاد برای ارزیابی دانشجویان است قطعا با این خواسته دانشگاه موافقت می‌کند.
دکتر منتظر سپس با اشاره به جایگاه دانشجویان دوره دکتری در برنامه‌ریزی‌های بنیاد ملی نخبگان گفت: در دوره دکتری بیش از 100 هزار دانشجوی دوره دکتری در کشور وجود دارد که با توجه به شرایط موجود و اعتبارات، بنیاد توانایی حمایت از همه این افراد را ندارد و فقط می‌تواند بخش کمی از این افراد تحت حمایت خود قرار دهد. این درحالی‌است که بنیاد معتقد است باید از دانشجویان دوره دکتری به هر نحو ممکن حمایت کرد تا آنان با فراغ خاطر امکان تحصیل و تحقیق را داشته باشند.
معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان در ادامه گفت: یکی از راه‌های تامین بودجه وقف است. مجموع اعتبار بنیاد و معاونت برای پشتیبانی از دانشجویان برتر حدود 100 میلیارد ریال است. اما اگر بتوان در چارچوب همین آیین‌نامه از امکانات بخش‌های صنعتی، فنّاورانه و تجاری کشور استفاده کرد و یا با کمک خیّران و نیکوکاران، حمایتهایی را برای اجرای این دست آییننامهها گرفت، بنیاد در اجرای وظایف خود بسیار موفق خواهد بود.
به همین دلیل بنیاد آمادگی دارد تا جایزه‌های دیگری را با نام نهادها و واقفین و در همین چارچوب به دانشجویان اعطا کند.
وی با اشاره به این نکته که ما موظفیم شرایط مناسب و کیفی تحصیل را برای دانشجویان در کشور ایجاد کنیم تا به ماندگاری آنان در کشور کمک کنیم، افزود: دو راه حل برای افزایش دلبستگی به کشور وجود دارد: یکی تسهیل ازدواج و دیگری ایجاد اشتغال پایدار.
به این معنا که دانشجو بتواند تشکیل خانواده دهد و دوم اشتغال، یعنی به دانشجو آموزش لازم برای کارآفرینی داده شود تا بتواند در اشتغال خود موفق عمل کند. در حال حاضر برای یک شرکت دانش بنیان تا سقف 300 میلیون تومان وام با تسهیلات بسیار خوب در نظر گرفته شده است. بنابراین در دوره دانشجویی باید افراد را توانمند کرد تا بتوانند پس از فراغت از تحصیل به اشتغال مناسب و پایدار دست پیدا کنند.
دکتر منتظر در پایان با اشاره به هدیه در نظر گرفته شده برای ازدواج در این آئین‌نامه افزود: اگر فرد در سالی مشمول جایزه تحصیلی شود و در همان سال ازدواج کند می‌تواند از هدیه ازدواج بهره‌مند شود، ضمن اینکه از وام ودیعه مسکن نیز برخوردار خواهد شد.
آیین‌نامة اعطای جایزه‌های تحصیلی به دانشجویان صاحب استعداد برتر
مقدمه
به استناد بند 1 مادّة 3 اساسنامة بنیاد ملّی نخبگان و در اجرای اقدام‌های ملّی 1-1-1، 2-1-3، 2-1-4 و 2-2-2 از سند راهبردی کشور در امور نخبگان و به منظور هدایت هدفمند دانشجویان صاحب استعداد برتر در دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز فنّاوری کشور، آیین‌نامة اعطای جایزه‌های تحصیلی مطابق مواد زیر تدوین می‌شود:
مادّة1 : تعریف‌ها
برای رعایت اختصار، تعریف‌های زیر در این آیین‌نامه رعایت می‌شود:
الف. بنیاد: منظور بنیاد ملی نخبگان است.
ب. وزارت علوم : منظور وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری است.
ج. وزارت بهداشت : منظور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
د. مؤسسه: منظور هریک از مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فنّاوری کشوراست که مطابق ضوابط وزارت علوم، وزارت بهداشت یا شورای عالی انقلاب فرهنگی به فعالیت مشغول هستند.
مادّة2: هدف
هدف از اجرای این آیین‌نامه به شرح زیر است:
الف. هدایت دانشجویان صاحب استعداد برتر در زمینه‌های تخصصی فعالیت‌های علمی خود
ب. پشتیبانی از فعالیت نخبگانی دانشجویی در سطح مؤسسه‌های‌کشور
ج. رفع موانع پیشرفت اجتماعات نخبگانی دانشجویی
د. طراحی روند رشد تدریجی و پیوستة دانشجویان صاحب استعداد برتر در مسیر نخبگی
مادّة3: جایزۀ تحصیلی
بنیاد هرساله به تعدادی از دانشجویان صاحب استعداد برتر در مقاطع مختلف تحصیلی، جایزه‌هایی را در چهار دستة زیر و به نام یکی از دانشمندان اسلامی- ایرانی اعطا می‌کند:
الف. جایزة آموزش: با هدف تسهیل مسیر آموزشی و هدایت دانشجویان برای ورود به عرصة آموزش
ب. جایزة پژوهش: با هدف تسهیل مسیر پژوهشی و هدایت دانشجویان برای ورود به عرصة پژوهش
ج. جایزة فنّاوری: با هدف تسهیل مسیر فنّاورانه و نوآورانه و هدایت دانشجویان برای ورود به عرصةکارآفرینی
د. جایزة فرهنگ: با هدف ارتقای فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، تقویت هویت ملّی و رفع نیازهای مادّی و اجتماعی دانشجویان
مادّة 4: معیارهای شناسایی دانشجویان برگزیده
دانشجویان مشمول آیین‌نامه باید دارای دست‌کم یکی از ویژگی‌های زیر و حائز بیشترین امتیاز از فعالیت‌های نخبگانی باشند:
الف. دارندگان نشان‌های طلا، نقره و برنز کشوری از المپیادهای ملّی دانش‌آموزی (با معرفی وزارت آموزش و پرورش)
ب. برگزیدگان آزمون‌های سراسری ورود به مؤسسه های کشور در مقاطع کارشناسی،کارشناسی‌ارشد ناپیوسته و دکتری حرفه‌ای بر اساس نمرۀ تراز آزمون بیش از 5/2 انحراف معیار از میانگین کل شرکت‌کنندگان در آزمون ( با معرفی وزارت علوم، یا وزارت بهداشت یا دانشگاه آزاد اسلامی)
ج. دارندگان رتبه‌های اول تا سوم کشوری از المپیادهای ملّی دانشجویی (با معرفی وزارت علوم و وزارت بهداشت حسب مورد)
د. برگزیدگان آزمون‌های جامع، پیش‌کارورزی، دستیاری در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی و دستیاری فوق تخصصی پزشکی (با معرفی وزارت بهداشت)
ه. دانشجویان ممتاز مؤسسه (مطابق مفاد آیین‌نامة شناسایی دانشجویان ممتاز)
و. برگزیدگان مرحلة کشوری دانشجویان نمونه در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری (با معرفی وزارت علوم یا وزارت بهداشت و تأیید بنیاد)
ز. برگزیدگان جشنواره‌های علمی، پژوهشی و فنّاورانه مورد تأیید بنیاد (مطابق مفاد آیین‌نامۀ شناسایی و تأیید جشنواره‌های ملّی)
ح. برگزیدگان مسابقه‌های قرآنی (مطابق مفاد آیین‌نامة پشتیبانی از برگزیدگان مسابقات قرآنی)، مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط
ط. برگزیدگان هنری و ادبی (مطابق مفاد آیین‌نامة پشتیبانی از برگزیدگان هنری و برگزیدگان ادبی کشور)، مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط
ی. برگزیدگان مسابقه‌های ملّی مهارت (مطابق مفاد آیین‌نامة پشتیبانی از برگزیدگان مسابقه‌های ملی و بین‌المللی مهارت)
ک. مخترعان برگزیده (مطابق مفاد آیین‌نامة شناسایی و پشتیبانی از اختراع‌های برگزیده)
تبصرة 1: ارزیابی فعالیت‌های نخبگانی دانشجویان بر اساس فعالیت‌های فردی و گروهی آنان در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی، فنّاورانه و فرهنگی مطابق با شیوه‌نامه‌ای است که به تصویب بنیاد می‌رسد.
تبصرة 2 : تعداد برگزیدگان، نوع، میزان و شرایط اعطای جایزه‌ها سالانه از سوی بنیاد تعیین می‌شود.
مادّة 5: فرایند اجرا
بنیاد هرساله اطلاعات اولیة مربوط به دانشجویان مشمول این‌آیین‌نامه را در شش ماهة اول سال از مبادی ذی‌ربط دریافت و پس از بررسی‌و‌تطبیق آن با شرایط نهایی، فهرست برگزیدگان نهایی و جایزه‌های هریک را هم‌زمان با آغاز سال تحصیلی اعلام می‌کند.
تبصرة 1: اجرای آیین‌نامه بر اساس شیوه‌نامه‌ای است که به تصویب بنیاد می‌رسد.
تبصرة 2 : جایزه‌های بنیاد ترجیحاً از طریق مؤسسه‌های متبوعِ مشمولان آیین‌نامه، به آنان اعطا می‌شود.
مادّة 6: تصویب و اجرا
این آیین‌نامه مشتمل بر یک مقدمه، شش مادّه و چهار تبصره در تاریخ31/2/1393 به تصویب کمیسیون دائمی و مطابق مصوبۀ جلسة پنجم هیئت‌امنا (تبصرة 1 مادّة 3 آیین‌نامة کمیسیون دائمی) در تاریخ14/3/1393 به تصویب هیئت امنای بنیاد ملّی نخبگان رسید و جایگزین «آیین‌نامة اعطای جوایز تحصیلی بنیاد ملّی نخبگان به دانشجویان نخبه و استعداد برتر»، موضوع مصوبة جلسة سی‌و‌هفتم کمیسیون دائمی هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان در تاریخ 28/11/1388، می‌شود و اجرای آن از تاریخ 1/7/1393 لازم است.
راهنمای اعطای جایزه‌های تحصیلی به دانشجویان صاحب استعدادبرتر
این آیین‌نامه تلاش می‌کند تا با شناسایی مشمولان از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های دانشجویان صاحب استعداد برتر و توجه به مجموعة فعالیت‌های نخبگانی دانشجویان در دانشگاه در راستای توانمندسازی آنها گام بردارد.
شرایط لازم
به همین منظور دانشجویانی که یکی از ویژگی‌های زیر را احراز و در قیاس با سایر دانشجویان بیشترین امتیاز از فعالیت‌های نخبگانی راکسب کنند به مدت یکسال از جایزه‌های آیین‌نامه بهره‌مند می‌شود؛
الف. نفرات برتر المپیادهای دانش‌آموزی کشوری و جهانی که موفق به کسب مدال‌های طلا، نقره و برنز از این مسابقات شده‌اند.
ب. برگزیدگان آزمون‌های سراسری ورود به مؤسسه‌های کشور در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری حرفه‌ای؛
ج. افرادی که در المپیادهای ملّی دانشجویی( المپیادهای مورد تأیید وزارت علوم، بهداشت و دانشگاه آزاد) موفق به کسب رتبه‌های اول تا سوم کشوری شده‌اند؛
د. افرادی که در آزمون‌های جامع، پیش‌کارورزی، دستیاری در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی و دستیاری فوق تخصصی پزشکی موفق به کسب رتبه‌های اول تا سوم شده‌اند؛
ه. دانشجویان ممتاز مؤسسه‌ها
و. برگزیدگان مرحلة کشوری دانشجویان نمونه در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری که با معرفی وزارت علوم یا وزارت بهداشت و تأیید بنیاد انتخاب می¬شوند؛
ز. برگزیدگان جشنواره‌های علمی، پژوهشی و فنّاورانه مورد تأیید بنیاد؛
ح. برگزیدگان مسابقه‌های قرآنی مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط؛
ط. برگزیدگان هنری و ادبی مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط؛
ی. برگزیدگان مسابقه‌های ملّی مهارت که براساس مفاد آیین¬نامۀ پشتیبانی از برگزیدگان مسابقه¬های ملی و بین الملی مهارت انتخاب می¬شوند مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط؛
ک. مخترعان برگزیده که براساس مفاد آیین¬نامۀ شناسایی و پشتیبانی از اختراع¬های برگزیده انتخاب می‌شوند.
انواع جایزه‌ها و تسهیلات اعطایی
باتوجه به هدف بنیاد که شناسایی توانمندی دانشجویان صاحب استعداد برتر در ساحت‌های آموزشی، پژوهشی، فنّاوری و فرهنگی و هدایت آنان برای ورود به یکی از آن عرصه‌ها است، جایزه‌هایی را در چهار دسته زیر به نام یکی از دانشمندان شهیر اسلامی- ایرانی به دانشجویان مستعد برتر اعطا می‌کند:
الف. جایزة آموزش مصاحب
چنانچه دانشجویی در زمینه‌های آموزشی موفق (کسب رتبة برتر در آزمون‌های سراسری ورود به دانشگاه‌های کشور، کسب رتبة برتر در المپیادهای علمی ، دانشجوی نمونة کشوری و ...) باشد این جایزه با هدف تسهیل مسیر آموزشی و توانمند سازی دانشجو در زمینة آموزش به آن تعلق می‌گیرد و شامل تسهیلات زیر است:
الف-1. اعتبار آموزش یاری
این اعتبار به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی برای ایفای نقش دستیار آموزشی استادان دانشگاه و براساس قراردادی که دانشگاه با دانشجو منعقد می‌کند، به‌صورت ماهانه و به مدت یک سال تحصیلی پرداخت می‌شود که مبلغ آن توسط بنیاد تأمین اعتبار می‌شود.
الف-2. اعتبار توانمندسازی آموزشی
پس از ارائه گواهی شرکت دانشجو در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی مرتبط نظیر زبان خارجی، رایانه و ... به دانشجو پرداخت می‌شود.
ب. جایزة پژوهش میرشمسی
چنانچه دانشجو در فعالیت‌های پژوهشی موفق ( انتشار مقاله در نشریه‌های با نمایة معتبر، انتشار مقاله در نشریه‌های علمی- پژوهشی، برگزیده شدن در جشنواره‌های پژوهشی و ...) باشد، این جایزه با هدف تسهیل مسیر پژوهشی و توانمند سازی آنان در زمینة پژوهش، شامل تسهیلات زیر است:
ب-1. اعتبار پژوهش‌یاری
این اعتبار به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری برای ایفای نقش دستیار پژوهشی استادان دانشگاه براساس قراردادی که دانشگاه با دانشجو منعقد می‌کند، مبلغی به‌صورت ماهانه و به مدت یک سال تحصیلی پرداخت می‌شود که این مبلغ توسط بنیاد تأمین اعتبار می‌شود.
ب-2. اعتبار ارتباطات علمی
شامل کمک هزینۀ اشتراک نشریات علمی داخلی و خارجی، کمک هزینۀ عضویت در انجمن‌های علمی، تسهیلات خرید کتاب.
ب-3. اعتبار اجرای پایان‌نامه یا رساله
به منظور تهیه ملزومات، دستگاه‌ها ، مواد مصرفی و .... برای انجام پایان‌نامه/ رساله، پس از تصویب طرح پیشنهادی پایان‌نامه / رساله، بنیاد اعتباری را در اختیار دانشجویان مشمول قرار می‌دهد.
ب-4. کمک هزینة شرکت در همایش‌های علمی
به دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری کمک هزینه‌ای به این منظور اعطا می‌شود.
ب-5. اعتبار هستة پژوهشی
باتوجه به هدف بنیاد به منظور گسترش فعالیت‌های گروهی، درصورت تشکیل و فعالیت گروه پژوهشی دانشجویی مطابق مقرراتی که دانشگاه مصوب می‌کند، بنیاد مبلغی را برای پیشبرد فعالیت¬ها در اختیار این گروه قرار می‌دهد.
ب-6. اعتبار فرصت مطالعاتی داخلی و خارجی
دانشجویان مقطع دکتری تخصصی، که از یکی از دانشگاه‌های داخل یا خارج از کشور پذیرش فرصت مطالعاتی دریافت کنند پس از تصویب درخواست خود در دانشگاه از این اعتبار برخوردار می‌شوند.
ج. جایزة فنّاوری دادمان
چنانچه دانشجو در فعالیت‌های فنّاورانه و کارآفرینی موفق (ثبت اختراع برگزیده، برگزیده شدن در مسابقه‌های ملی و جهانی مهارت و ...) باشد، این جایزه با هدف تسهیل مسیر فنّاورانه و نوآورانه و توانمندسازی دانشجویان برای ورود به عرصۀ کارآفرینی تسهیلات زیر را به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطا می‌کند:
ج-1. اعتبار فن‌یاری
پس از پذیرش دانشجو مشمول (کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی) در یکی از شرکت‌های زایشی دانشگاه متبوع به عنوان دستیار فنّاورانه براساس قراردادی که دانشگاه با دانشجو منعقد می‌کند، مبلغی به‌صورت ماهانه و به مدت یک سال تحصیلی پرداخت می‌شود که این مبلغ توسط بنیاد تأمین اعتبار می‌شود.
ج-2. اعتبار توانمندی در دوره‌های آموزشی کارآفرینی (تجاری سازی، حقوق مالکیت فکری و ...)
برای آشنایی دانشجویان با فضای فنّاوری و کارآفرینی به آنان اعطا می‌شود.
ج-3. اعتبار هستة فنّاوری و کارآفرینی
چنانچه دانشجویان قادر به تشکیل شرکت زایشی از دانشگاه متبوع مطابق مقررات دانشگاه باشد این اعتبار به آنان اعطا می‌شود.
د. جایزة فرهنگ شهیدی
این جایزه با هدف ارتقای فرهنگ اسلامی- ایرانی، هویت بخشی ملّی و رفع نیازهای مادّی و اجتماعی دانشجویان تسهیلات زیر را به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطا می‌کند:
د-1. راتبۀ سالانه
مبلغی به‌صورت ماهانه و در ازای کار دانشجویی در مؤسسة متبوع(ماهانه 20 ساعت ماهانه برای دانشجویان کارشناسی ، 12 ساعت برای دانشجویان کارشناسی ارشد و 8 ساعت برای دانشجویان دکتری) به منظور تأمین بخشی از هزینه¬های تحصیل به دانشجو اعطا می‌شود. و به منظور اینکه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری به این مبلغ اکتفا نکنند و بیشتر به دنبال فعالیت‌های علمی باشند اعتبار این جایزه در این مقاطع نسبت به مقطع کارشناسی کاهش یافته است.
د-2. ودیعه اجارۀ مسکن
با استفاده از ظرفیت صندوق رفاه دانشجویی مبلغی به صورت قرض‌الحسنه به عنوان تأمین ودیعة مسکن در اختیار دانشجویان متأهل قرار می¬گیرد. این مبلغ بعد از دانش‌آموختگی از سوی دانشجو بازپرداخت می‌شود.
د-3. هدیۀ ازدواج
د-4. اعتبار سفرهای زیارتی – فرهنگی
بنیاد اعتبار مربوط به این جایزه را به فرد اعطا نمی‌کند بلکه این اعتبار در اختیار دانشگاه به منظور برگزاری اردوهای زیارتی- فرهنگی قرار می‌گیرد .
یادآوری1: به هر دانشجو از میان پنج اعتبار «آموزش‌یاری»، «پژوهش‌یاری»، «فن‌یاری»، «هستة پژوهشی» و « هستة فنّاوری و کارآفرینی»، حداکثر یک جایزه تخصیص می‌یابد.
پرسش‌های متداول دربارة آیین‌نامۀ «جایزه‌های تحصیلی به دانشجویان صاحب استعداد برتر»
1. نخبه چه کسی است؟
فردی برجسته و کارامد با اثرگذاری بارز در خلق و گسترش علم، فنّاوری، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت کشور در چارچوب ارزش‌های اسلامی که لازم است ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
الف. بهره‌مندی از هوش، خلاقیت، انگیزه ذاتی
ب. واجد خبرگی و تخصص در حوزه‌ای خاص
ج. دارای اثرگذاری بی‌بدیل یا کم‌بدیل در اجتماع تخصصی خود و در چارچوب گفتمان نظام اسلامی
2. صاحب استعداد برتر چه کسی است؟
فردی که مستعد نخبگی است لیکن هنوز به آن شرایط دست‌نیافته و مستلزم فرایند هدایت و توانمندسازی برای کسب خبرگی و نهایتاً اثرگذاری بر محیط است.
3. اجتماع نخبگانی چیست؟
افراد یا گروه‌هایی باتوانمندی‌های بالقوه یا بالفعل در انجام فعالیت‌های نخبگانی هستند.
4. گروه نخبه چیست؟
هر یک از گروه‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی که در مقایسه با سایر هویت‌های مشابه، توانمندی انجام فعالیت‌های نخبگانی را دارا هستند.
5. گروه صاحب استعدادبرتر چیست؟
هریک از گروه‌ها، سازمان‌ها یا نهادهایی که استعداد کسب توانمندی‌های ویژه‌ای را دارد ولی برای تبدیل آنها به گروه نخبه، باید حمایت‌ها و برنامه‌ریزی‌های لازم صورت پذیرد.
6. منظور از فعالیت‌های نخبگانی چه نوع فعالیت‌هایی است؟
فعالیتی آگاهانه، خلاقانه و نوآورانه با اثرگذاری محسوس بر پیشرفت کشور در حوزه‌های مختلف از قبیل: علم، فنّاوری، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت با تأکید بر شناخت مسائل و مشکلات کشور است.
7. مصادیق فعالیت‌های نخبگانی در این آیین‌نامه چیست؟
الف. کسب رتبة برتر در المپیادهای دانش‌آموزی ملّی و جهانی
ب. کسب رتبة برتر در آزمون‌های سراسری ورود به دانشگاه‌های کشور
ج. کسب رتبة برتر در المپیادهای ملّی دانشجویی
د. کسب رتبة برتر در آزمون‌های سراسری علوم پزشکی کشور اعم از آزمون‌های جامع، پیش‌کارورزی، دستیاری در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی و دستیاری فوق تخصصی پزشکی
ه. کسب عنوان دانشجوی ممتاز دانشگاه‌ها
و. کسب عنوان دانشجوی نمونة کشوری
ز. برگزیده شدن در جشنواره‌های علمی،پژوهشی، فنّاورانة مورد تأیید بنیاد
ح. برگزیده شدن در مسابقات قرآنی مورد تأیید بنیاد
ط. فعالیت‌های هنری یا ادبی برجسته
ی. برگزیده شدن در مسابقه‌های ملی و جهانی مهارت
ک. ثبت اختراع برگزیده
8. ویژگی‌های آیین‌نامه جایزه‌های تحصیلی چیست؟
الف. شناسایی مشمولان از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های دانشجویان صاحب استعداد برتر
ب. تأکید بر رویکرد توانمندسازی دانشجویان در محیط دانشگاه به جای رویکرد صرفاً حمایت مادّی
ج. توجه به مجموعة فعالیت‌های نخبگانی دانشجویان در دانشگاه
د. توجه به تنوع استعدادها و هدایت و حمایت از هر دانشجوی مستعد در مسیر استعدادها و توانمندی‌های مختص خودش
ه . توجه به رویکرد نهادمحوری (دانشگاه محوری) و سپردن مدیریت اجرایی آیین‌نامه به دانشگاه و استفاده از مثلث «دانشگاه»، «استاد» و «دانشجو» در اعطای جایزه‌ها
و. توجه به گروه‌های نخبگانی در کنار افراد
ز. ایجاد تعهد در دانشجو از طریق ترویج فرهنگ کار و تلاش به جای ایجاد توقع
9. شرایط لازم برای بهره‌مندی از جایزه‌های تحصیلی چیست؟
شرایط لازم، احراز یکی از ویژگی‌های زیر است؛ لیکن دانشجو باید علاوه بر ویژگی‌های ذیل، درقیاس با سایر دانشجویان بیشترین امتیاز را از فعالیت‌های نخبگانی کسب کرده‌باشد.
الف. نفرات برتر المپیادهای دانش‌آموزی کشوری و جهانی که موفق به کسب مدال‌های طلا، نقره و برنز از این مسابقات شده‌اند.
ب. برگزیدگان آزمون‌های سراسری ورود به مؤسسه‌های کشور (وزارت علوم، بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی) در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری حرفه‌ای بر اساس نمرة تراز آزمون بیش از 5/2 انحراف معیار از میانگین کل شرکت‌کنندگان در آزمون؛
ج. افرادی که در المپیادهای ملّی دانشجویی (المپیادهای مورد تأیید وزارت علوم، بهداشت و دانشگاه آزاد) موفق به کسب رتبه‌های اول تا سوم کشوری شده‌اند.
د. افرادی که در آزمون‌های جامع، پیش‌کارورزی، دستیاری در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی و دستیاری فوق تخصصی پزشکی موفق به کسب رتبه‌های اول تا سوم شده‌اند.
ه. دانشجویان ممتاز مؤسسه‌ها
و. برگزیدگان مرحلة کشوری دانشجویان نمونه در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری که با معرفی وزارت علوم یا وزارت بهداشت و تأیید بنیاد انتخاب می‌شوند؛
ز. برگزیدگان جشنواره‌های علمی، پژوهشی و فنّاورانه مورد تأیید بنیاد (منظور جشنواره‌های منطقه‌ای و جشنواره¬های ملّی ارزیابی اختراع است که توسط سایر سازمان‌ها و نهادها برگزار می‌شود و شرایط بنیاد را برای حمایت برآورده می‌کنند. بنیاد در این جشنواره‌ها نیز به ارزیابی اختراع‌های برگزیده می‌پردازد.
ح. برگزیدگان مسابقه‌های قرآنی که براساس آیین‌نامۀ پشتیبانی از برگزیدگان مسابقات قرآنی انتخاب می-شوند مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط؛
ط. برگزیدگان هنری و ادبی که براساس مفاد آیین‌نامۀ پشتیبانی از برگزیدگان هنری و برگزیدگان ادبی کشور انتخاب می‌شوند مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط؛
ی. برگزیدگان مسابقه‌های ملّی مهارت که براساس مفاد آیین‌نامۀ پشتیبانی از برگزیدگان مسابقه‌های ملی و بین الملی مهارت انتخاب می‌شوند مشروط بر ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط.
ک. مخترعان برگزیده که براساس مفاد آیین‌نامۀ شناسایی و پشتیبانی از اختراع‌های برگزیده انتخاب می‌شوند.
10. نحوة ارزیابی،گزینش و بهره‌مندی از جایزه‌های تحصیلی به چه صورت است؟
ارزیابی فعالیت‌های نخبگانی دانشجویان در دو سطح انجام می‌شود. ابتدا دانشگاه‌ها باتوجه به ظرفیتی که بنیاد به هریک از آنها اعلام می‌کند و براساس ویژگی‌های دانشجویانی که می‌توانند مشمول آیین‌نامه شوند آنان را براساس فعالیت‌های نخبگانی‌شان غربال و تعدادی را به بنیاد معرفی می‌کنند. سپس بنیاد با بررسی نهایی حائزان بیشترین امتیاز از فعالیت‌های نخبگانی را به عنوان برگزیدة نهایی انتخاب و به دانشگاه های محل تحصیل آنان معرفی می‌کند.
11. چه جایزه‌هایی به دانشجویان تعلق می‌یابد؟
باتوجه به هدف بنیاد که شناسایی توانمندی دانشجویان صاحب استعداد برتر در ساحت‌های آموزشی، پژوهشی، فنّاوری و فرهنگی و هدایت آنان برای ورود به یکی از آن عرصه‌ها است، جایزه‌هایی را در چهار دسته زیر به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطا می‌کند:
الف. جایزة آموزش: با هدف تسهیل مسیر آموزشی و هدایت دانشجویان برای ورود به عرصة آموزش
ب. جایزة پژوهش: با هدف تسهیل مسیر پژوهشی و هدایت دانشجویان برای ورود به عرصة پژوهش
ج. جایزة فنّاوری: با هدف تسهیل مسیر فنّاورانه و نوآورانه و هدایت دانشجویان برای ورود به عرصةکارآفرینی
د. جایزة فرهنگ: با هدف ارتقای فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، تقویت هویت ملّی و رفع نیازهای مادّی و اجتماعی دانشجویان
هریک از جایزه‌ها به نام یکی از دانشمندان اسلامی- ایرانی که در آن زمینه از مشاهیر هستند نام‌گذاری و اعطا می‌شود. جایزة آموزش به نام «پدر ریاضیات جدید ایران» مرحوم دکترغلامحسین مصاحب، جایزة پژوهش به نام «پدر واکسن ایران» مرحوم دکتر حسین میرشمسی، جایزة فنّاوری به نام مرحوم دکتر رحمان دادمان و جایزة فرهنگ به نام مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی، مورّخ شهیر تاریخ اسلام، نام‌گذاری شده است.
12. هدف از اعطای این جوایز به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد چیست؟
تسهیلات ارائه شده در این جوایز و در این سطح برای این افراد، بیشتر در جهت توانمندکردن آنان در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی،فنّاورانه وکارآفرینی است.
13. جایزه‌ها در چه بازه زمانی به دانشجویان تعلق می‌گیرد؟
دانشجویانی که از سوی بنیاد انتخاب می‌شوند به مدت یکسال تحصیلی(از ابتدای مهرماه تا پایان شهریور ماه سال بعد) از جایزه‌های بنیاد بهره‌مند می‌شوند و برای سال‌های بعد لازم است مجدد در فرایند ارزیابی و رقابت با سایر دانشجویان قرار گیرند.
14. چنانچه دانشجو در یک مقطع از تحصیل از این جایزه¬ها استفاده کرده باشد امکان استفاده مجدد در مقطع تحصیلی دیگر وجود دارد؟
بله. محدودیتی برای استفاده از این جایزه‌هادر مقاطع تحصیلی مختلف وجود ندارد و چنانچه دانشجو بتواند در هر سال تحصیلی با دانشجویان مشابه خود رقابت کند، درصورت کسب بیشترین امتیاز از فعالیت‌های نخبگانی، انتخاب و می¬تواند از این جایزه‌ها بهره‌مند شود.
15. آیا تمام فعالیت¬های نخبگانی دارای امتیاز برابری هستند؟
امتیازهایی که به فعالیت‌های نخبگانی داده شده بر اساس میزان اهمیت آنها است به همین دلیل امتیاز متفاوتی به فعالیت‌ها اختصاص داده شده است. مثلاً جشنوارۀ بین‌المللی خوارزمی اعتبار بیشتری نسبت به جشوارۀ خوارزمی در سطح دانش‌آموزی دارد به همین دلیل امتیاز بیشتری به آن تخصیص داده خواهد شد.
16. آیا تأثیر هریک از فعالیت¬های نخبگانی در تمام جایزه‌ها یکسان است؟
هدف شناسایی و هدایت استعدادهای دانشجویان در زمینه‌ای خاص است به همین دلیل تلاش بنیاد این است که اگر دانشجویی در حوزة آموزش قوی‌تر است در همان حوزه هم تقویت شود. از این‌رو براساس اینکه جنس هر فعالیت به کدام یک از جایزه‌ها مرتبط‌تر است ضریب بیشتری به آن فعالیت در آن جایزه داده شده است. برای مثال اختراع‌های برگزیده بیشتر به جایزة فنّاوری ارتباط دارد بنابراین در جایزه‌های فنّاوری ضریب بیشتری به آن تعلق گرفته است یا المپیادهای دانش‌آموزی هیچ ارتباطی با فنّاوری و کارآفرینی ندارد بنابراین در کسب جایزۀ فنّاوری هم اثری ندارد.
17. جایزۀ آموزش چه نوع تسهیلاتی را در بر می‌گیرد؟
چنانچه دانشجویی در فعالیت‌های آموزشی موفق باشد این جایزه با هدف تسهیل مسیر آموزشی و توانمند سازی دانشجو در زمینة آموزش به آن تعلق می‌گیرد و شامل تسهیلات زیر است:
الف. اعتبار توانمندسازی آموزشی
پس از ارائه گواهی شرکت دانشجو در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی مرتبط نظیر زبان خارجی، رایانه و ... به دانشجو پرداخت می‌شود.
ب. اعتبار آموزش یاری:
اعتبار دستیار آموزشی استاد است که به دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی پس از پذیرش از سوی یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه و براساس قراردادی که دانشگاه با دانشجو منعقد می‌کند به‌صورت ماهانه به مدت یک سال تحصیلی پرداخت می‌شود که مبلغ آن توسط بنیاد تأمین اعتبار می‌شود.
18. آیا برای دریافت اعتبار آموزش‌یاری می‌توان از عضو هیئت علمی مؤسسه‌ای غیر از محل تحصیل، پذیرش گرفت؟
خیر، برای این منظور باید حتماً از یکی از اعضای مؤسسه محل تحصیل پذیرش دریافت کرد.
19. جایزۀ پژوهش چه نوع تسهیلاتی را در برمی‌گیرد؟
چنانچه دانشجو در فعالیت‌های پژوهشی موفق باشد، این جایزه با هدف تسهیل مسیر پژوهشی و توانمند سازی آنان در زمینة پژوهش، شامل تسهیلات زیر است:
الف. اعتبار ارتباطات علمی
شامل کمک هزینۀ اشتراک نشریات علمی داخلی و خارجی، کمک هزینۀ عضویت در انجمن¬های علمی، تسهیلات خرید کتاب.
ب. اعتبار اجرای پایان‌نامه یا رساله
به منظور تهیه ملزومات، دستگاه‌ها ، مواد مصرفی و .... در راستای انجام پایان‌نامه/ رساله، بنیاد پس از تصویب طرح پیشنهادی پایان‌نامه / رساله اعتباری را در اختیار دانشجویان مشمول قرار می‌دهد.
ج.کمک هزینة شرکت در همایش‌های علمی
به دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری کمک هزینه‌ای به این منظور اعطا می‌شود.
د. اعتبار هستة پژوهشی
باتوجه به هدف بنیاد به منظور گسترش فعالیت‌های گروهی، درصورت تشکیل و فعالیت گروه پژوهشی دانشجویی مطابق مقرراتی که دانشگاه مصوب می‌کند، بنیاد مبلغی را برای پیشبرد فعالیت‌ها در اختیار این گروه قرار می‌دهد.
ه.اعتبار پژوهش‌یاری
اعتبار دستیار پژوهشی استاد است که چنانچه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در یکی از طرح‌های پژوهشی مصوب اعضای هیئت علمی دانشگاه متبوع همکاری داشته باشد براساس قراردادی که دانشگاه با دانشجو منعقد می‌کند مبلغی به‌صورت ماهانه به مدت یک سال تحصیلی پرداخت می‌شود که این مبلغ توسط بنیاد تأمین اعتبار می‌شود.
و. اعتبار فرصت مطالعاتی داخلی و خارجی
دانشجویان مقطع دکتری تخصصی، که از یکی از دانشگاه‌های داخل یا خارج از کشور پذیرش فرصت مطالعاتی دریافت کنند پس از تصویب درخواست خود در دانشگاه از این اعتبار برخوردار می‌شوند.
20. جایزۀ فنّاوری چه نوع تسهیلاتی را در برمی‌گیرد؟
چنانچه دانشجو در فعالیت‌های فنّاورانه و کارآفرینی موفق باشد، این جایزه با هدف تسهیل مسیر فنّاورانه و نوآورانه و توانمندسازی دانشجویان برای ورود به عرصۀ کارآفرینی تسهیلات زیر را به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطا می‌کند:
الف. اعتبار هستة فنّاوری و کارآفرینی
چنانچه دانشجویان قادر به تشکیل شرکت زایشی از دانشگاه متبوع مطابق مقررات دانشگاه باشد این اعتبار به آنان اعطا می‌شود.
ب. اعتبار توان¬مندی در دوره¬های آموزشی کارآفرینی (تجاری سازی، حقوق مالکیت فکری و ...)
برای آشنایی دانشجویان با فضای فنّاوری و کارآفرینی به آنان اعطا می‌شود.
ج. اعتبار فن‌یاری
پس از پذیرش دانشجو مشمول (کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی) در یکی از شرکت‌های زایشی دانشگاه متبوع به عنوان دستیار فنّاورانه براساس قراردادی که دانشگاه با دانشجو منعقد می‌کند مبلغی به‌صورت ماهانه به مدت یک سال تحصیلی پرداخت می‌شود که این مبلغ توسط بنیاد تأمین اعتبار می‌شود.
21. جایزة فنّاوری با چه هدفی در نظر گرفته شده است؟
جایزه فناوری دادمان به منظور ورود دانشجویان به فضای کارآفرینی و آشنا شدن آنان با بازار کار و فنّاوری در نظر گرفته شده است.
22. جایزۀ فرهنگ چه نوع تسهیلاتی را دربر می‌گیرد؟
این جایزه با هدف ارتقای فرهنگ اسلامی- ایرانی، هویت بخشی ملّی و رفع نیازهای مادّی و اجتماعی دانشجویان تسهیلات زیر را به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطا می‌کند:
الف. راتبۀ سالانه
مبلغی به‌صورت ماهانه و درازای کار دانشجویی به منظور تأمین بخشی از هزینه‌های تحصیل به دانشجو اعطا می‌شود. و به منظور اینکه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری به این مبلغ اکتفا نکنند و بیشتر به دنبال فعالیت‌های علمی باشند اعتبار این جایزه در این مقاطع نسبت به مقطع کارشناسی کاهش یافته است.
ب. ودیعه اجارۀ مسکن
با استفاده از ظرفیت صندوق رفاه دانشجویی مبلغی به صورت قرض‌الحسنه به عنوان تأمین ودیعة مسکن در اختیار دانشجویان متأهل قرار می‌گیرد. این مبلغ بعد از دانش‌آموختگی از سوی دانشجو بازپرداخت می‌شود.
ج. هدیۀ ازدواج
د. اعتبار سفرهای زیارتی – فرهنگی
بنیاد اعتبار مربوط به این جایزه را به فرد اعطا نمی‌کند بلکه این اعتبار در اختیار دانشگاه به منظور برگزاری اردوهای زیارتی- فرهنگی قرار می‌گیرد .
23. آیا امکان دارد دانشجو از بیش از یک جایزه (آموزشی، پژوهشی، فنّاوری، فرهنگی) بهره‌مند شود؟
با توجه به اینکه امتیاز مربوط به هر یک از جوایز به‌صورت جداگانه بررسی می‌شود به همین منظور دانشجو در صورت کسب حداقل امتیاز در هر جایزه وارد فرایند رقابتی در آن جایزه خواهد شد و در صورت انتخاب، جایزه به آن تعلق می‌گیرد با در نظر گرفتن این موضوع انتظار این است که هر دانشجو بتواند مشمول یکی از جایزه‌هاباشد.
24. نقش دانشگاه در اجرای اعطای جایزة تحصیلی به چه نحوی است؟
بنیاد درصدد است تا به‌صورت تدریجی اجرای این آیین‌نامه را به دانشگاه‌ها واگذار کند به نحوی که پرداخت اعتبار هر ساله از سوی بنیاد به دانشگاه‌ها انجام شود و دانشگاه ها مطابق با مقررات و ضوابط بنیاد، اقدام به گزینش و انتخاب دانشجویان مشمول و پرداخت تسهیلات به آنان کنند و بنیاد صرفاً بر اجرای صحیح آیین‌نامه نظارت داشته باشد.
