پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری

وی در ادامه بیان کرد:این سازه ها در مدل های حیوانی نیز تست شد اما متاسفانه هنوز چالش هایی در این زمینه وجود دارد و ما درصدد رفع این چالش های با انجام طرح ها متعدد در زمینه ساخت سازه شبه بافتی هستیم که یکی از چالش های مهم موجود، القای رگ زایی در سازه شبه بافتی است که زنده مانی آن را تضمین می کند که در این راستا ما اقداماتی درپژوهشگاه رویان در حال انجام است.

حمایت ستاد سلول های بنیادی از طرح های مهندسی بافت

وی درباره حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی از طرح های حوزه مهندسی بافت و سلول های بنیادی مزانشیمی گفت: این ستاد تا به حال از برخی طرح های ما، ازجمله پروژه هایی در ارتباط بازسازی بافت های دندانی در مدل حیوانی پریودندایتیس، بازسازی ضایعه استخوانی در مدل سگ با استفاده از سازه شبه استخوانی و تولید استخوان با استفاده از میکرو بید در بیوراکتور حمایت مالی کرده است.

رییس بخش سلول های بنیادی بزرگسالان پژوهشگاه رویان درباره مهندسی بافت خاطر نشان کرد: مهندسی بافت در واقع روش مورد استفاده دربازسازی ضایعات بافتی است و در ضایعات بافت استخوان و غضروف بهترین انتخاب ارتوپد ها، استفاده از اتوگرفت بوده اما به دلیل اینکه اتوگرافت به میزان کافی وجود ندارد، محققین همواره به دنبال جایگزینی آن بوده اند و به همین منظور، سازه شبه استخوانی و شبه غضروفی ساخته شده به روش مهندسی بافت بسیاراجرایی شد. 

اسلامی نژاد با تاکید براهمیت موضوع سلول های بنیادی به خصوص زمینه مزانشیمی اظهار کرد: اهمیت سلول های بنیادی از این جهت است که این سلول ها توانایی بازسازی ضایعات بافتی غیر قابل ترمیم و یا صعب العلاج را دارند و این موضوع در بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی به خوبی محرز شده است.
وی همچنین افزود: با توجه به اهمیت بحث سلول های بنیادی از میان انواع سلول های بنیادی ( جنینی و بزرگسال)، سلول های بنیادی مزانشیمی بسیار حائز اهمیت هستند زیرا این سلول ها به راحتی از فرد بیمارقابل استخراج و به صورت اتولوگ قابل پیوند هستند. و اعتقاد ما بر این است که این سلول ها را می توان حتی به صورت آلولوگ نیز پیوند زد زیرا ایمنی زا نیستند.

سلول های مزانشیمی بهترین سلول برای ترمیم ضایعات استخوانی و غضروفی

وی درباره یکی دیگراز ویژگی های سلول های بنیادی مزانشیمی گفت:این سلول ها در انواعی از بافت ها موجود است و علاوه بر مغز استخوان که اولین منبع شناخته شده برای این سلول ها محسوب می شود، بر اساس مطالعات، سلول هایی با خواص سلول های بنیادی مزانشیمی در بافت هایی نظیر چربی، بافت دندان، بافتهای دور ریز نظیر مایع آمنیون، بند ناف و جفت نیز وجود دارد.

اسلامی نژاد تصریح کرد: سلول های بنیادی مزانشیمی بهترین سلول برای ترمیم ضایعات استخوانی و غضروفی به شمار می آیند زیرا توان تمایز بسیار بالایی به سمت این دو بافت دارند بطوری که یکی از روش های شناسایی و اثبات سلول در آزمایشگاه بررسی توان تمایزی آنها به سلول های استخوانی و غضروفی است.

وی همچنین یادآور شد: اگرچه در سال های گذشته سعی شده این سلول ها را به عنوان منبع خوبی برای ترمیم ضایعات دیگر بافت ها نظیر ضایعات عصبی، کبدی و قلبی و غیره معرفی کنند ولی واقعیت امر این است که این سلول ها اختصاصی بافت های اسکلتی ( استخوان و غضروف ) بوده و در ترمیم سایر بافت ها چندان توانا نیستند.عدم موفقیت هایی که در این زمینه ( استفاده از سلول های بنیادی در بازسازی بافت های غیر اسکلتی) حاصل شده، سبب شده تا کارآیی سلول درمانی به عنوان یک روش بازسازی بافتی زیر سوال رفته و کم رنگ جلوه کند.

تمایزسلول های مزانشیمی به سلول های استخوانی و غضروفی

وی درباره چگونگی انجام تمایزسلول های مزانشیمی به سلول های استخوانی و غضروفی گفت:تمایز این سلول ها به رده های استخوانی و غضروفی در محیط آزمایشگاه، به راحتی قابل انجام بوده زیرا القاء کننده های آن از دیر باز شناخته شده اند. اگر به محیط کشت سلول، افزودنی های مشخص اضافه شود سلول تمایز یافته، ماتریکس ترشح می کند. در زمان استفاده از این سلول ها برای ترمیم ضایعات بافتی چندین نکته وجود دارد که اگر مد نظر نباشد نتیجه مطلوب در پی نخواهد داشت و چه بسا سبب زیر سوال رفتن روش سلول درمانی شود.

اسلامی نژاد خاطر نشان کرد: اولین نکته که باید به آن توجه داشت این است که بایستی در انتخاب بیماری به منظور سلول درمانی دقت شودکه آیا بیماری که انتخاب شده، کاندید مناسبی برای سلول درمانی با سلول بنیادی مزانشیمی است. برای مثال اگر بخواهیم بیماری روماتویید آرتریت را تنها با پیوند سلول بنیادی مزانشیمی درمان کنیم، نتیجه نخواهیم گرفت زیرا آنتی بادیی که بصورت اتو توسط بدن بر علیه غضروف مفصلی ساخته می شود، سبب تخریب بافت غضروفی ترمیم یافته می شود. دوم اینکه بایستی سلول های بنیادی مزانشیمی قبل از پیوند، از نظر توان تمایز در محیط آزمایشگاه، بیان مارکر های مزانشیمی و عدم اختلالات کاریوتایپی تایید شوند. سوم اینکه آیا سلول های بنیادی مزانشیمی بصورت تمایز نیافته پیوند شود بهتر است یا یا به صورت تمایز یافته؟ و نهایتا اینکه چه تعداد سلول باید به آن پیوند بزنیم. عدم توجه به این نکات می تواند منجر به عدم ترمیم و بد بینی نسبت به آینده سلول درمانی شود.

انجام تحقیقات پایه ای برای ترمیم ضایعات استخوانی انسانی

رییس بخش سلول های بنیادی بزرگسالان پژوهشگاه رویان درباره اقدامات انجام شده در زمینه ترمیم ضایعات استخوانی انسانی نیز گفت: استفاده از سلول های بنیادی مزانشیمی در ضایعات استخوان و غضروف آخرین مرحله از برنامه های آزمایشگاه سلول های بنیادی بزرگسال رویان بود که تا باید پیش از اجرای اولین کارآزمای بالینی، در طی چندین سال این آزمایشگاه تحقیقات پایه ای در این زمینه انجام می داد.

وی درادامه افزود: از جمله این تحقیقات پایه، پروژه های متعددی در ارتباط با جدا سازی، کشت و تکثیر آزمایشگاهی سلول های بنیادی مزانشیمی از مغز استخوان و سایر منابع بود تا تجربیات لازم در جهت تهیه سلول به تعداد کافی و Safe برای انجام پیوند را کسب شود. برخی دیگر از این تحقیقات مربوط به مهندسی بافت و مطالعات حیوانی بودکه حاصل این تلاش ها کسب تجربه لازم برای انجام کارآزمای بالینی، انتشار مقالات متعدد بین المللی و برگزیدگی در جشنواره های علمی در این زمینه بود.

اجرای کارآزمای بالینی در حوزه استخوان و غضروف

اسلامی نژاد از اجرای نخستین کارآزمای بالینی در زمینه استخوان و غضروف در سال 87 خبر داد و گفت: اجرای این کارآزمای یک کار مشترک با بیمارستان سینا بود و در این کارآزمای بالینی، به بیماری که بخش بزرگی از غضروف مفصل زانوی خود را در اثر افتادن از دست داده بود، سلول های بنیادی مزانشیمی اتولوگ در داخل ژل کلاژن پیوند شد و نتیجه آن رضایت بخش بوداما متاسفانه به دلیل عدم همکاری بیمار follow up امکان پذیر نشد.

وی درباره دیگر پروژه حوزه ترمیم استخوان و غضروف اظهار کرد: در این حوزه، کار مشترک ما با بیمارستان نمازی شیراز بود که در این کارآزمای بالینی با استفاده از سلول بنیادی مزانشیمی و آلوگرافت فاقد سلول، اقدام به بازسازی فک چهار بیمارشد. این بیماران بطور مادرزادی بخش اعظمی از استخوان مندیبل را نداشتندو پیگیری ها نشان داد که در سه مورد از چهار بیمار، فک پیوندی Viable است.

رییس بخش سلول های بنیادی بزرگسالان رویان افزود: بعدا که بخش سلول درمانی رویان تشکیل شد، کارآزماهای بالینی سرعت گرفت وما چندین طرح بالینی درارتباط با بیماری های صعب العلاج استخوان و غضروف تعریف کردیم که فاز اول برخی از این طرح ها پایان یافته و برخی دیگر ادامه دارد. در حال حاضر نتایج امید بخش بوده ولی تا معرفی این سلول به عنوان درمان روتین راه طولانی در پیش است.