در یادداشتی به قلم
سردبیر ماهنامه «سرآمد» و مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان آمده است: وقوف بر
توانایی‌ها و استعدادهای کشور و فهم ضعف‌ها و قدرت‌ها کمک می‌کند تا برای
رشد و توسعه‌مان نقشه رویایی نکشیم و واقعیت را با خیال‌پردازی درنیامیزیم.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، متن کامل این یادداشت بدین شرح است:
به نظرتان آیا عجیب نیست که ما در بعضی علوم و فناوری‌های پیچیده پیشرفت می‌کنیم و گوی سبقت را نه از هم‌قطاران، بلکه از سردمداران اصلی این علوم می‌رباییم، اما در بسیاری از دانش‌ها و تکنولوژی‌های ساده، پا را از گلیم «مصرف‌کنندگی» بیرون نمی‌گذاریم؟ فناوری نانو و هسته‌ای و هوا و فضا بسیار پیچیده و ظریف و دقیق‌اند و هر کسی از عهده فهمشان برنمی‌آید، چه برسد به این‌که در این حوزه‌ها ابداع کند و عرصه‌های جدید را کشف کند و حرفی تازه بزند و دنیا را به تعجب و تحسین وادارد. آن هم در اوج تحریم‌های ظالمانه. اما همین مایی که در این علوم صاحب جایگاه شده‌ایم و در دنیا اسمی درکرده‌ایم، متاسفانه در امور معمولی و حتی پیش‌پاافتاده دچار تنبلی و بی‌اعتنایی و بی‌توجهی هستیم و چاره‌ای نداریم جز آن‌که دست نیاز به سوی اغیار دراز کنیم.
چیزی که می‌گویم، ربطی به صرفه اقتصادی و مراتب توسعه ندارد و به تعامل سازنده با دنیا هم مربوط نمی‌شود، بلکه منظورم ناهماهنگی در رشد علمی و توسعه تکنولوژی است. نمی‌شود در «هسته‌ای» و «نانو» و «بیو» و «هوا و فضا» محسود رقبایمان باشیم، اما از پس مثلا ترمز ای‌بی‌اس یا ایربگ پراید برنیاییم. نمی‌شود در عرصه تکنولوژی هسته‌ای نشدنی‌ها را شدنی کنیم، اما از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را از چین و ترکیه و مالزی و تایوان وارد کنیم. فقط بحث تکنولوژی و علم نیست. طی این سی و چند سال نشان داده‌‌ایم که در هر کجا همتی و اتفاقی و توجهی همه‌جانبه صورت گرفته، پیشرفت هم پشتش آمده. اما هر کجا بی‌توجهی کرده‌ایم و متفرق شده‌ایم، لامحاله توفیقی هم حاصل نکرده‌ایم و جز شعار هیچ کاری از پیش نبرده‌ایم. البته نیازی نیست یک ملت در همه عرصه‌ها سرآمد باشند و همه هنرها از سرپنجه‌شان بریزد.
روس‌ها در سالیان قبل سال‌های متوالی رشد اقتصادی حیرت‌انگیزی داشتند و انسان به کره ماه فرستادند و در بعضی فناوری‌ها غرب را پشت سر گذاشتند، اما همین‌ها در صنعت خودرو توفیقی جز «لادا» حاصل نکردند. فقط خودرو نبود، آن‌ها نظام مدیریتی کشورشان را نیز نمی‌توانستند با رشد علمی و اقتصادی‌شان هماهنگ کنند. خودِ غرب هم از این ناهماهنگی‌ها کم ندارد و بسیاری از نظریه‌پردازان سیاسی و اقتصادی سال‌هاست که دارند به غرب هشدار می‌دهند که عنقریب با بحران روبه‌رو می‌شوند. بحران اقتصادی وال‌استریت نوک قله یخ بزرگی است که بخش اعظمش از دیده‌ها پنهان مانده.
قطعا خودکفایی و پیشرفت به این معنا نیست که ما همه چیز را خودمان بسازیم و در همه چیز به‌طور ویژه ترقی کنیم. جغرافیا و فرهنگ و سیاست و اجتماع ما اقتضائاتی دارد که نباید به آن‌ها بی‌توجهی نشان دهیم، تکلیف مالایطاق هم با عقل و شرع جور درنمی‌آید. وقوف بر توانایی‌ها و استعدادهای کشور و فهم ضعف‌ها و قدرت‌ها کمک می‌کند تا برای رشد و توسعه‌مان نقشه رویایی نکشیم و واقعیت را با خیال‌پردازی درنیامیزیم. واقعیت این است که باوجود همه محدودیت‌ها و ضعف‌ها اگر همت کنیم، می‌توانیم از پس مشکلات بزرگ بربیاییم و نانو و هسته‌ای گواه روشنی است که از دست ما در عرصه علم و فناوری کارهای بس عظیم ساخته است. (بحث ما محدود به علم و توسعه است، وگرنه خودِ انقلاب و هشت سال پایداری و تقویت قوه دفاعی، نمونه‌هایی هستند که توان واقعی ایران و مردم ایران را نشان می‌دهند و حجت را بر ما و بر جهانیان تمام می‌کنند که ما همان‌گونه که امام راحل گفت اگر بخواهیم، می‌توانیم.)
سوال جدی کلیدی در این میان این است که چرا ما در نانو و هسته‌ای موفق شده‌ایم، اما در حوزه‌های دیگر صنعت و در بحث‌های کلان اقتصادی به توفیق در خورِ توجه نرسیده‌ایم؟
در همین شماره «سرآمد» شما گزارشی خواهید خواند از ملاقات خانواده معاونت علمی و فناوری با رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در نمایشگاه نانو فناوری. در این دیدار حرف‌هایی زده شد و روی نکاتی تاکید شد که تا حدودی جواب سوال جدی و کلیدی ما را می‌دهند. در بحث فناوری نانو مردم و حاکمیت متفقاً سرمایه‌گذاری کردند و نگذاشتند پیچ‌و‌خم‌های اداری و سلیقه‌ای و مدیریتی روی آن سایه بیندازد. با عنایت ویژه مسئولان عالی‌رتبه، ثبات مدیریتی در نانوتکنولوژی مخدوش نشد و با تغییر و تعویض بوروکراتیک، رشته‌های پژوهش‌گران پنبه نشد و ساخته‌هایشان فرو نریخت. تداوم در مدیریت و پژوهش و آموزش و ترویج بسیار مهم است و نباید به بهانه‌های واهی آن را مخدوش کرد.
هم نانو و هم هسته‌ای و امروز هوا و فضا مستظهر به عنایت خاص رهبر فرزانه و خردمند نظام و مسئولان عالی‌رتبه بوده‌اند. در همین ملاقات اخیر هم هر ناظری می‌توانست ملتفت لطف پدرانه رهبر به دانشمندان جوان نانو بشود. این لطف چنان شور و حالی در خانواده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد کرد که انگیزه‌شان را برای تداوم کار دو چندان کرد. نکته مهم دیگری که در این‌باره می‌توان اضافه کرد، این است که حوزه نانو، هسته‌ای و هوافضا از دست‌اندازی جناحی و دعواهای سیاسی مصون بوده‌اند و کسی جز عالمان پیش‌قراول و تصمیم‌گیر در این‌باره نبوده‌اند. البته بحث نیاز واقعی و دوری از تجملات تبلیغی هم بی‌تاثیر نبوده است. واقعیت این است که تا نیاز واقعی احساس نشود، حرکتی در خور و شایسته هم صورت نمی‌گیرد.
به همه این‌ها اضافه کنید رشد علمی جوانان پژوهش‌گر کشور را که چاره‌ای جز پیشرفت و ترقی ندارند. گویی جوانانِ دانشمند و دانشجوی ایرانی محکوم به پیشرفت‌اند و از این مسیر گریزی ندارند. تعبیر خواجه حافظ شیرازی که «حسنت به اتفاق ملاحت جهان گرفت» درخصوص وضعیت علمی کشور نیز بی‌مبالغه مصداق دارد و اگر همین اتفاق در حوزه‌های دیگر بیفتد، شک نکنید که به توفیقی بی‌بدیل منجر خواهد شد.
سال‌هاست که رهبر فرزانه انقلاب قطع وابستگی به نفت را تذکر می‌دهند و اقتصاد دانش‌بنیان را برای توسعه همه‌جانبه کشور مورد تاکید قرار می‌دهند. اما به دلایل عدیده این مهم به تاخیر و تعویق افتاده و به فرداهای نیامده موکول می‌شود. در ضرورت این حرکت کسی تردید ندارد، اما آن «اتفاق» موردنظر نمی‌افتد مگر یک همراهی و هم‌دلی گسترده ملی روی آن صورت گیرد. اگر بخواهیم به توسعه‌ای پایدار و همه‌جانبه برسیم، چاره‌ای نداریم جز این‌که از روی مدل هسته‌ای و نانو و هوا فضا در تجاری‌سازی فناوری‌ها که لازمه اقتصاد دانش‌بنیان است، انرژی مضاعف بگذاریم و سرمایه‌گذاری کنیم و با اتفاق و هم‌دلی عبور از این پیچ تاریخی را تسریع کنیم، ان‌شاءالله تعالی.
*سردبیر ماهنامه «سرآمد» و مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان
منبع: «ماهنامه سرآمد»
