اوضاع علم و فناوری در پسا تحریم و بررسی راه‌های توسعه فناوری در آن
دوران مدت‌هاست موضوع بحث و برنامه‌ریزی کارشناسان و مسئولان حوزه علم و
فناوری قرار گرفته است. در این میان، وزارت علوم و معاونت علمی برنامه‌های
خود را برای دوران عبور از تحریم ارائه دادند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، حوزه علم و فناوری در هفته‌ای که گذشت پر بار و خوش خبر بود، در ذیل مروری خواهیم داشت بر مهمترین رویدادهای خبری ...
«فناوری هوافضا در روزهای پیش رو»
در آخرین روز شهریور ماه ۹۴، معاونت علمی ریاست جمهوری دکتر منوچهر منطقی را به سمت رئیس مرکز ملی فضایی منصوب کرد. پیش از این، مدت کوتاهی جهانگیر جدی عهده‌دار این مسئولیت بود و به رغم اینکه در این مدت با جدیت خوبی پی‌گیر مسئولیت خود بود، برکنار شد. منطقی در شرایطی عهده‌دار این مسئولیت شده که کارشناسان علم هوا-فضا از بی‌توجهی مسئولین در این حوزه رنج می‌برند و ناهماهنگی را عامل اصلی توقف رشد فضایی کشور می‌دانند. اگرچه منطقی نیز در سخنان خود به اولویت سازمان فضایی برای قرار دادن ماهواره در مدار اشاره کرده و از برنامه‌های خاصی در حوزه دانشجویی نام برده است؛ اما نباید فراموش کرد در دو سالی که از عمر دولت یازدهم می‌گذرد، ماهواره‌های دانشجویی به علت کمبود اعتبارات یا نیمه‌تمام مانده یا به علت سیاست‌های خاصی پرتاب نمی‌شود. منطقی همچنین در سخنانی به نمایشگاه ماکس اشاره کرد و مدعی شد در این نمایشگاه ۲۱ میلیارد دلار قرارداد منعقد شده که حجم زیادی از آن مربوط به هواپیمای سوپرجت صدنفره می‌باشد. وی گفت: «قرار بر این است که در صورت حجم بالایی از خرید این هواپیما، بخش‌هایی از آن نیز در کشور ما تولید شود». چندی بعد این خبر توسط یک خبرگزاری روسی نیز منتشر شد، ولی رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، خبر منتشرشده از سوی این خبرگزاری روسی در مورد امضای قراردادی به ارزش ۲۱ میلیارد دلار جهت خرید تجهیزات ماهواره ای و هواپیما از روسیه را تکذیب کرد و گفت: «هرگونه قراردادی برای خرید هواپیما باید بین ایرلاین به عنوان اوپراتور و شرکت سازنده منعقد شود و تنها شرکت‌های هوایی مسئول خرید یا اجاره هواپیما هستند».
این هفته همچنین رئیس پژوهشگاه هوافضا از تاسیس کارگروه هوافضا در وزارت علوم با هدف برقراری و ارتقای ارتباط بین صنعت و دانشگاه خبر داد. وی معتقد است پژوهشگاه هوافضا بعد از جدا شدن از پژوهشگاه فضایی و بازگشت به وزارت علوم، با مشکل بودجه و ردیف اعتباری مواجه شد چراکه بعد از تصویب لایحه بودجه این اقدام صورت پذیرفت. او مدعی است عدم هماهنگی پژوهشگاه فضایی باعث شد پژوهشگاه هوافضا حدود ۲۵ درصد بودجه خود را دریافت کند. رئیس پژوهشگاه هوافضا در سخنان خود نیز به تاسیس کارگروه هوافضا در شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری اشاره کرد که وظیفه این کارگروه، برقراری و ارتقای ارتباط بین صنعت و دانشگاه است. البته باید دید هماهنگی میان این کارگروه و مرکز ملی فضایی نیز به چه صورت است و آیا این مجموعه‌ها بصورت مکمل حرکت می‌کنند یا موازی؟!
«خواب‌های خوش برای علم و فناوری در پسا تحریم»
اوضاع علم و فناوری در پسا تحریم و بررسی راه های توسعه فناوری در آن دوران مدت‌هاست موضوع بحث و برنامه‌ریزی کارشناسان و مسئولان حوزه علم و فناوری قرار گرفته است. در این میان، وزارت علوم و معاونت علمی برنامه‌های خود را برای دوران عبور از تحریم ارائه دادند. سالارآملی، قائم مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل، پیشنهادات وزارت علوم برای دوران پساتحریم را تشریح کرد و از تدوین پیوست علمی، آموزشی و فناوری قراردادهای پساتحریم خبر داد. وی از طرف وزیر علوم دو پیشنهاد را مطرح نمود. اول اینکه تمامی ابرپروژه‌هایی که خارجی‌ها در پساتحریم و در قالب تفاهم نامه و قرارداد قرار است در ایران انجام دهند یک پیوست علمی، آموزش و فناوری داشته باشد و دوم هم شرکت‌های خارجی که در ایران حضور دارند؛ مانند LG، سامسونگ و نوکیا و شرکت‌هایی که قرار است در پساتحریم به ایران بیایند، بخشی از تحقیق و توسعه (D&R) خود را به داخل کشور و در دانشگاهها و مراکز علمی ایران مستقر کنند. به گفته سالارآملی، معاون اول رئیس جمهور از این پیشنهادات استقبال کرده است، اما به نظر می‌رسد تحقق این خواسته‌ها مستلزم پیگیری‌های مداوم وزارت علوم برای رسیدن به نتیجه می‌باشد.
این هفته، معاون پژوهشی وزیر علوم نیز از اشتیاق کشورهای اروپایی برای همکاری با ایران سخن گفت و به سفر هیأت‌هایی از کشورهای آلمان، ایتالیا، اتریش، فرانسه در روزهای گذشته و انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی با آن‌ها اشاره کرد و خبر از سفر هیأت سوئیسی به ایران داد. وی در سخنان خود مدعی شد: «روابط ما با کشورهای منطقه نیز مانند قزاقستان و آسیای میانه تقویت شده است. به طوری‌که حدود دو ماه قبل، مرکز توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در قزاقستان تشکیل شد و اکنون شرکت‌های دانش‌بنیان ما می‌توانند در آنجا فعالیت کنند.»
همچنین در روزهای گذشته معاون علمی و فناوری رئیس جمهور که در دومین سفر رئیس جمهور برای حضور در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل حضور داشت، با نخبگان، کارآفرینان و اساتید برجسته ایرانی مقیم آمریکا دیدار و گفتگو کرد. به گفته معاون امور بین‌الملل و تبادل فناوری معاونت علمی فراخوانی به منظور ارائه طرح‌ها و برنامه‌ها به ایرانیان و متخصصان غیر مقیم داده شده است. طبق سخنان وی از این فراخوان استقبال بی‌نظیری به عمل آمد و بیش از ۳۵۰ طرح توسعه فناوری دریافت شد. از این طرح‌ها حدود ۳۰ درصد مربوط به زیست‌فناوری، ۳۰ درصد در حوزه نانوفناوری و ۱۵ درصد مرتبط به فناوری‌های مقابله با کمبود منابع آب و مابقی مربوط به حوزه فناوری اطلاعات هستند.
باید گفت هنوز از جزئیات قراردادها و تفاهم‌نامه‌هایی که ادعا شده با کشورهای خارجی در این مدت امضا شده و اینکه به دنبال سفرهای پی‌درپی مسئولان کشورهای اروپایی به ایران چه طرح‌هایی توانسته در قالب توسعه علم و فناوری در تفاهم نامه‌ها گنجانده شود، خبری در دست نیست. گرچه توجه به دیپلماسی علم و فناوری بسیار پسندیده است اما نباید منجر به گره خوردن تمام پروژه‌های علمی به مناسبات بین‌المللی و توافقات سیاسی شود و حرکت علمی کشور صرفا در جاده تفاهمات منحرف شود. لیکن توجه به شرایط کشور در صورت انعقاد تفاهمات بین‌المللی و برنامه‌ریزی حساب‌شده برای آن از جمله تفکرات پسندیده در صحبت‌های مسئولین امر بوده است.
«جای خالی علم و فناوری در برنامه ششم توسعه»
این روزها دستگاه‌های مختلف تدوین برنامه ششم توسعه را در دستور کار دارند. از طرفی کارشناسان حوزه‌های مختلف از عدم توجه به موضوع علم و فناوری در برنامه ششم توسعه انتقاد می‌کنند و معتقدند جایگاه علم و فناوری در این برنامه نادیده گرفته شده است.
پیش از این نیز مسئله‌های مرتبط با نخبگان در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه مطرح نشده بود. در این راستا، این هفته بیست‌ونهمین جلسه کمیسیون نخبگان و آینده‌نگاری علم و نوآوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد و مواد پیشنهادی بخش نخبگان در برنامه ششم توسعه بررسی شد. قائم مقام وزیر علوم در این رابطه از برنامه وزارت علوم مبنی بر بین‌المللی شدن ۱۵ دانشگاه طی برنامه ششم توسعه کشور خبرداد و ابراز امیدواری کرد که یکی، دو دانشگاه نیز در جمع یکصد دانشگاه برتر دنیا قرار بگیرند. همچنین معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم با اشاره به تهیه احکام پیشنهادی در حوزه پژوهش و فناوری و انجام اصلاحات نهایی بر این احکام، گفت: «آنچه در تدوین بخش‌های برنامه ششم بیشتر مد نظر بوده تمدید، تکمیل و تثبیت احکام برنامه پنجم بود.»
سایر اخبار مهم علم و فناوری در هفته گذشته:
ارائه پیش نویس «آمایش آموزش عالی» در موعد مقرر
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از ارائه پیش نویس آمایش آموزش عالی به شورای عالی انقلاب فرهنگی در موعد مقرر خبر داد.
طرح ویژه دولت برای فرصت‌های مطالعاتی اساتید دانشگاهها
محمدرضا نعمت‌زاده در گردهمایی دانش آموختگان و اساتید دانشگاه علم و صنعت گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت طرحی را تهیه کرده است که بر مبنای آن، اساتید دانشگاهها به جای اینکه برای فرصت مطالعاتی خود به خارج از کشور بروند در واحدهای صنعتی ومعدنی داخل در این مدت حضور یابند.
صندوق نوآوری و شکوفایی
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی علاوه بر ارائه گزارش روند صندوق از تأسیس برجهای فناوری خبر داد. همچنین این هفته سه محصول پایان یافته فنی که برای اولین بار در ایران طراحی و تولید شده اند با حضور رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی رونمایی شد. ۳۱ شهریور ماه حجم طرح های مصوب صندوق از مرز ۲۱۵۰ میلیارد ریال گذر کرد. مشاور ارشد صندوق نوآوری و شکوفایی کشور نیز گفت:«برای تجاری‌سازی طرح‌ها و ایده‌های دانشگاهی صندوق نوآوری و شکوفایی کشور تسهیلات کم بهره‌ای را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.» وی همچنین مدعی شد شرکت‌های حوزه سلامت تاکنون ۳۰ درصد بودجه صندوق نوآوری و شکوفایی کشور را جذب کرده اند.
رشد علمی
موضوع رشد علمی هنوز سرخط خبرهای علم و فناوری را شکل می‌دهد. علی رغم نظرات کارشناسان مبنی بر کند بودن شیب رشد علمی و روند نامناسب آن، سرپرست ISC از رشد کیفی تولیدات علمی خبر می‌دهد. وی همچنین اسامی دانشگاه‌های برتر در حوزه تولید مقالات را ارائه کرد.
باز هم بورسیه
در رابطه با کارشکنی های مداوم وزارت علوم در موضوع بورسیه‌ها رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس از ارائه پرونده به قوه قضائیه خبر داد و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز از دستور رهبری به قوه قضائیه به منظور بررسی این پرونده پرده برداری کرد.
مالکیت صنعتی
طی هفته گذشته جلسه ای تحت عنوان هم اندیشی «بررسی وضعیت پیگیری لایحه مالکیت صنعتی در دولت، چالش‌ها و راهکار‌ها» در ساختمان شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد. منصور کبگانیان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی محور اصلی این جلسه را بررسی جدایی یا عدم جدایی مالکیت صنعتی از قوه قضاییه و انتقال آن به قوه مجریه اعلام کرد. همچنین دبیر کمیسیون علمی دولت گفت: «بهترین سازمان برای مالکیت فکری یک سازمان مستقل است که جایگاه آن باید زیر نظر رئیس جمهور باشد و زیر نظر قوه مجریه فعالیت کند.» از طرفی رئیس مرکز توسعه فناوری و صنایع پیشرفته وزارت صنعت معدن و تجارت نیز با اشاره به اینکه در حوزه مدیریت مالکیت صنعتی کاری نکرده‌ایم به بحث تجاری سازی و تبدیل علم به ثروت پرداخت و افزود حتی متخصص نیز تربیت نکرده‌ایم و مالکیت صنعتی یکی از حلقه‌های مفقوده زنجیره است.
نقش‌آفرینی همه دستگاه‌های اجرایی در فرآیند ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان
دبیر کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری، با اشاره به فرآیند ارزیابی شرکت‌ها، اظهار کرد: با توجه به اهمیت بالای روند ارزیابی و تایید شرکت‌ها و قرار گرفتن در ساختار شرکت‌های دانش‌بنیان، رییس این کارگروه، نماینده ویژه رییس‌جمهور است و به عنوان نماینده عالی‌ترین مقام اجرایی کشور می‌تواند ازجایگاهی بالا بر این فرآیند نظارت کند.
تغییر در آیین نامه حمایت از پایان نامه‌های مرتبط با موضوع نخبگان
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان گفت: آیین نامه مربوط به حمایت از پایان نامه های مرتبط با موضوع نخبگان بازنگری و در جلسه هفته آینده هیات امنای این بنیاد برای تصویب نهایی بررسی می شود.
اعضای شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر منصوب شدند
وزیر علوم با صدور احکام جداگانه‌ای، اعضای شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر را منصوب کرد.
آخرین جزئیات جایزه مصطفی(ص)/ اعطای جایزه در هفته وحدت
دبیر شورای سیاست گذاری جایزه مصطفی (ص) گفت: اولین دوره جایزه مصطفی (ص) را با قوت در دی ماه امسال برگزار خواهیم کرد و در جلسات برگزار شده با شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز تاکید شده که این اتفاق بدون هیچ تغییری امسال صورت پذیرد.
