دکتر
منتظر با بیان اینکه «برنامه ملی شهاب» به صورت هم‌افزا اهداف سند راهبردی
کشور در امور نخبگان و سند تحول بنیادین در آموزشوپرورش را پیش می‌برد،
گفت: شورای راهبری برنامه که بالاترین مرجع سیاست‌گذاری برنامه شهاب است در
ذیل بنیاد ملی نخبگان سیاست‌گذاری و راهبردی طرح را بر عهده دارد و ستاد
اجرایی‌سازی برنامه شهاب ذیل وزارت آموزشوپرورش اجرای این برنامه را در
سراسر کشور هدایت می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، دکتر غلامعلی منتظر؛ معاون برنامه‌ریزی و
نظارت بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه طرح شهاب بزرگترین برنامه کشور برای شناسایی و هدایت
استعدادهای‌برتر است، گفت: جامعه دانش‌آموزی، یکی از اجتماعات نخبگانی
مورد هدف بنیاد ملی نخبگان است و شناسایی، هدایت و حمایت از مستعدان‌برتر
این اجتماع از اولویت‌های مهم به شمار می‌رود که با مسئولیت وزارت
آموزشوپرورش در مدارس کشور در حال اجرا است. در واقع این برنامه به صورت
هم‌افزا اهداف سند راهبردی کشور در امور نخبگان و سند تحول بنیادین در
آموزشوپرورش را پیش می‌برد. وی افزود: برنامه شهاب در سال 1386، پیش
از تصویب سند راهبردی کشور در امور نخبگان، در قالب «طرح شهاب» به تصویب
هیأتامنای بنیاد ملی نخبگان رسید اما به دلیل سازوکار منطقی و حساب‌شده و
همچنین تطابق با روح حاکم بر سند مذکور، نه تنها حذف نشد بلکه با جدیت و
قوت بیشتری پیگیری شد و در سال تحصیلی 92-1391 به صورت آزمایشی هفت‌درصد
جمعیت دانش‌آموزی هفت استان را که بالغ بر 40 هزار نفر بودند، پوشش داد. وی با اشاره به اینکه این برنامه در سال
تحصیلی 94-1393 به صورت رسمی و در سطح ملی توسط وزارت آموزشوپرورش در 32
منطقه آموزشی (هر استان یک منطقه) و در مقطع چهارم ابتدایی اجرا شد، گفت:
از نگاه وزارت آموزشوپرورش، کشور به 32 استان آموزشی و 750 منطقه آموزشی
تقسیم می‌شود. که در بخش تقسیم بندی استانی، شهر تهران به عنوان یک استان و
شهرستان‌های تهران نیز به عنوان استانی دیگر در نظر گرفته می‌شود، که با
ضرب تعداد مناطق آموزشی کشور در 9 پایه آموزشی، برنامه شهاب حدود 7 هزار
منطقه-پایه در کشور دارد و طبق هدفگذاری‌های انجام شده امید است در سال
تحصیلی 1405-1404بتوان تمام این جامعه هدف را تحت پوشش برنامه شهاب قرار
داد. به این ترتیب در افق تعیین‌شده، این برنامه برای تمام دانش‌آموزان
کشور در تمامی مقاطع اجرایی می‌شود. وی ادامه داد: برای رسیدن به این هدف لازم
است در سال تحصیلی آینده تمام مقاطع آموزشی کشور برنامه شهاب در پایه
چهارم ابتدایی اجرا شود. منتظر، «برنامه شهاب» را مصداق مناسبی در
حوزه فعالیت‌های سازمانی مرتبط با جامعه نخبگانی توصیف کرد و گفت: دو نکته
در اجرایی‌شدن این برنامه حائز اهمیت ویژه است: اول آمادگی منابع انسانی
آموزشوپرورش و دوم تأمین اعتبارات مالی. در بخش اول، برنامه شهاب با تمامی
معلمان و مدیران مدارس، مدیران و معاونان اداره‌های آموزشوپرورش که
جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر هستند، تعامل خواهد داشت و بخش زیادی از
اعتبارات در نظر گرفته برای این برنامه نیز برای آموزش دست‌اندرکاران تخصیص
داده شده است. علاوه بر آن بنیاد ملی نخبگان به دنبال آن است اصول برنامه
شهاب را به عنوان درس یا بخشی از یک درس و یا واحد آموزشی در برنامه آموزشی
دانشگاه فرهنگیان وارد کند تا فرد از همان دوران دانشجویی با اصول و
مبنای این برنامه آشنا شود. ناگفته نماند والدین در این مسیر نقش بسزایی
دارند. به همین دلیل قسمتی از توان برنامه شهاب روی آموزش و آشناکردن
والدین با این برنامه متمرکز شده است. والدین باید با این موضوع آشنا شوند
که استعداد، تنها در هوش تحصیلی و معدل کارنامه‌ای خلاصه نمی‌شود بلکه
ابعاد بسیار گسترده‌تری دارد که در این برنامه به آنها نیز پرداخته می‌شود. معاون برنامه‌ریزی و نظارت بنیاد ملی
نخبگان ادامه داد: در سال گذشته برنامه شهاب با هزینه‌ای بالغ بر 16
میلیارد ریال اجرا شد و در سال جاری نیز با هزینه‌ای حدود 40 میلیارد ریال
در حال اجرا است که از این مبلغ هشت میلیارد ریال از اعتبارات وزارت
آموزشوپرورش تأمین شده است. اعتبارات مالی هر استان به صورت سرانه محاسبه
می‌شود و از طریق بنیادهای نخبگان استانی به اداره‌های کل آموزشوپرورش
استان‌ها تزریق می‌شود. در این مسیر بنیادهای نخبگان استانی با پرهیز از تصدی‌گری، به عنوان ناظر فعالیت می‌کند. وی درباره نحوه شناسایی استعدادهای خاص و
برتر افراد گفت: بر اساس نظریه‌‌های تربیتی، استعدادهای افراد در سنین
پایین بسیار متغیر است به طوریکه غالباً از سن 9 سالگی به ظهور و بروز
می‌رسد. برای یافتن استعدادهای خاص و برتر این افراد باید عملکرد آنان در
سه سال متوالی مورد رصد و بررسی کارشناسانه قرار بگیرد. به همین دلیل در
گام اول، پایه چهارم ابتدایی به عنوان اولین مرحلۀ شناسایی مسیر شناسایی
استعدادهای‌برتر، در نظر گرفته شد و البته باید در دو مقطع پنجم و ششم نیز
این روند طی شود تا در نهایت پس از سه سال پایش، استعدادهای‌برتر افراد در
حوزه‌های مختلف شناسایی شود. منتظر با بیان اینکه در برنامه شهاب از مدل «هوش گاردنر» استفاده
می‌شود، خاطرنشان کرد: در این برنامه 8 حوزه هوشی افراد با پرسشنامه‌هایی
که در اختیار معلمان است، مورد بررسی قرار می‌گیرد که عبارت است از: استعداد کلامی:
ناظر بر توانایی یادگیری و به‌کارگیری ماهرانه نحو (ساختار زبان)،
آواشناسی (صداهای زبان)، معناشناسی (معنای زبان) و جنبه‌های عملی زبان؛ استعداد ریاضی: ناظر بر توانایی یادگیری، شناسایی و کشف الگوها و روابط منطقی و به‌کارگیری درست اعداد و ارقام و بیان استدلال‌های منطقی و درست؛ استعداد هنری: ناظر بر توانایی در حیطه فعالیت‌های هنری مانند نقاشی، خط، تئاتر و مشابه آن؛ استعداد فضایی: ناظر بر توانایی درک درست جهات به صورت مکانی-بصری و ایجاد تغییر در این ادراک و تجسم و تصویر‌سازی و بازنمایی افکار مکانی-بصری؛ استعداد حرکتی: ناظر بر قابلیت یادگیری کنش‌های بدنی و بروز ماهرانه یا مبتکرانه حرکت (حرکت‌آفرینی)؛ استعداد اجتماعی: ناظر بر شناخت خود و توانایی عملکرد مناسب بر اساس آن (آگاهی از حالات درونی، مقاصد، انضباط اداری و عزت نفس). استعداد علوم تجربی: ناظر بر توانایی افراد در حوزه‌های علوم زیستی، فیزیک و شیمی؛ استعداد فرهنگ دینی:
ناظر بر توانایی افراد در امور دینی و مذهبی و حلال مسایل معنایی و ارزشی
است که به وسیله آن می‌توان به زندگی وسعت بخشید و آن را غنی‌تر ساخت. معاون برنامه‌ریزی و نظارت بنیاد ملی
نخبگان ادامه داد: در حال حاضر اطلاعات بسیار خوبی از نتایج اولیه این
برنامه در سال گذشته حاصل شده است که در برخی موارد تصورات عام از پراکندگی
استعدادها را با زبان علم اثبات می‌کند. به عنوان نمونه در نتایج اولیه
استان اردبیل که به عنوان یکی از قطب‌های ورزش کشور محسوب می‌شود، در حوزه
استعدادهای حرکتی بعد از شهر تهران در جایگاه دوم قرار دارد. در استعداد
ریاضی، استان کهگیلویه‌وبویراحمد جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. در
استعداد هنری، استان مازندران و در استعداد فضایی، استان اصفهان بعد از
شهر تهران در جایگاه دوم قرار دارند. این داده‌ها سبب می‌شود آموزشوپرورش
نیز به خوبی به نقاط ضعف و قوت دانش‌آموزان آگاه شود. البته باید اشاره کرد
که این اطلاعات هنوز قابل اعتماد و اعتنای علمی نیست و باید در دو سال
دیگر تحصیلی هم مورد ارزیابی قرار گیرند تا نتایج به لحاظ علمی معتبر تلقی
شوند. منتظر ادامه داد: با این اطلاعات می‌توان
گفت تنوع و پراکندگی استعدادها در مناطق مختلف آموزشی کشور و در استان های
مختلف چگونه است. این موضوع در برگزاری انواع کلاس‌ها و برنامه‌های آموزشی
جانبی مدارس هم تاثیرگذار است و مدیران می‌توانند برنامه‌های خود را براساس
این داده‌ها طراحی و اجرا کنند. منتظر تصریح کرد: در سال تحصیلی جاری
95-1394 طرح در پایه‌های چهارم و پنجم ابتدایی در 64 منطقۀ آموزشی در
استان‌های کشور در حال اجراست. همه اطلاعات دانش‌آموزان در سال تحصیلی
گذشته در پایگاه اطلاع‌رسانی «همگام» که توسط وزارت آموزشوپرورش
راه‌اندازی شده، جمع‌آوری شده است. به این ترتیب با اجرا شدن این طرح در
تمام پایه‌های مدارس، در آینده‌ای نزدیک و در افق چشم‌انداز در سال تحصیلی
1405-1404 در ده سال آینده اطلس استعدادی از دانش‌آموزان کل کشور گردآوری
خواهد شد. با رصد این اطلس می‌توان هم به‌خوبی استعدادها و قابلیت‌های فرد
را شناخت و هم بهترین مسیر برای ادامه حرکت او تا نقطه مطلوب را ترسیم کرد. وی گفت: . با در نظر گرفتن میانگین برای
دانش‌آموزان هر استان و توجه به انحراف از معیار می‌توان به خوبی به
استعدادهای دانش‌آموزان آگاه شد. اطلاعات هر استان نیز به صورت جداگانه در
16 بازه بین صفر تا یک گردآوری شده است. بنیاد ملی نخبگان به دنبال شناسایی
افرادی است که در این بازه در مقدار دو انحراف معیار بالاتر از میانگین
قرار گیرند. در واقع این افراد صاحبان استعدادهای‌برتر دانش‌آموزی هستند.
به عنوان نمونه با توجه به اطلاعات اولیۀ حاصل از این طرح می توان گفت حدود
6700 نفر در حوزه فضایی و 8500 نفر در حوزه حرکتی استعدادبرتر دارند.
البته تاکید می‌شود برای بدست آمدن نتایج نهایی هنوز دو سال و در واقع دو
مرحلۀ دیگر باقی است اما همین نتایج اولیه نیز تصویر مناسبی از استعدادهای
دانش‌آموزان ارائه می‌دهد. وی با بیان اینکه بعد از شناسایی، مرحله
هدایت آغاز می‌شود، گفت: برنامه شهاب به دنبال برچسب‌زنی به دانش‌آموزان
نیست بلکه تلاش دارد استعدادهای افراد در همان محیط مدرسه و در میان
هم‌سن‌وسالان خود بروز کند و به شکوفایی برسد. در این بخش، پژوهش‌سراها یکی
از مراکز تاثیرگذار هستند. در حال حاضر نزدیک 300 پژوهش‌سرا در کشور فعال
است که طبق هدفگذاری، تا پایان دولت یازدهم این تعداد به 750 افزایش خواهد
یافت به طوریکه در هر منطقه آموزشی یک پژوهش‌سرا فعال باشد. معاون برنامه‌ریزی و نظارت بنیاد ملی
نخبگان ادامه داد: هدایت خاص استعدادهای‌برتر به سمت نقطه مطلوب از طریق
به‌کارگیری ظرفیت خانوادهها، آموزش‌های برون مدرسه‌ای(مثلا از طریق
پژوهش‌سراها) و مسابقههای متنوع میسر می‌شود. به همین دلیل تجهیز و بهبود
کمی و کیفی امکانات سخت‌افزاری این مراکز از اولویت‌های برنامه شهاب است.
با حضور دانش‌آموزان در این مراکز و فراهم بودن بستر لازم برای بروز
استعدادهای آنان، استعداد فرد در محیطی باغچه‌ای رشد می‌کند. منتظر در پایان از آمادگی بنیاد ملی
نخبگان برای همکاری با جامعه علمی برای تحقیق و بررسی برنامه شهاب خبر داد و
گفت: این بنیاد از هرگونه فعالیت پژوهشی دانشگاهیان اعم ار اعضای
هیأت‌علمی و دانشجویان در قالب فعالیت‌های تحقیقی، رساله و پایان‌نامه‌های
دانشجویی با محوریت برنامه شهاب، شناسایی استعدادهای برتر کودکان، چگونگی
هدایت آنها و طراحی نظام شکوفاسازی استعداد استقبال و حمایت می‌کند.
