پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری

در طراحی ساختار جدید سعی شد ضمن توجه به شفافیت در منطق تقسیم کار، عمدة فعالیت‌های بنیاد در حوزة سیاست‌گذاری، راهبری و نظارت باشد و فعالیت‌های اجرایی با همکاریِ دستگاه‌های مربوطه و بنیادهای استانی پیش رود.

از سوی دیگر برخی از وظایف نیز با رویکرد هویت بخشی و مأموریت‌گراکردن و انتظام‌دهیِ بنیادهای نخبگان استانی به این نهادها واگذار شد. تعریف مأموریت­ها و شرح وظایف بنیادهای نخبگان استانی، تدوین نظام مدیریتیِ بنیادهای استانی از طریق تشکیل شورای علمی بنیادهای نخبگان استانی و همچنین ایجاد زمینه­ای مناسب برای نقش­آفرینی بنیادهای نخبگان استانی در مشکل‌گشایی بومی از طریق تشکیل کارگروه‌های تخصصی استان، مهمترین اقدامات انجام‌شده در این حوزه بود.

طبق سند راهبردی کشور در امور نخبگان، «شناسایی و هدایت»، «توانمندسازی» و «زمینه‌سازی برای اثرگذاری» اجتماع نخبگانی از وظایف نظام نخبگانی است به همین دلیل بازنگری در آیین­نامه­های بنیاد ملی نخبگان را می‌توان گام اول برای تحقق این اهداف کلان در سند راهبردی کشور برشمرد.

باتوجه به این ضرورت، از اول مهر 1393 تاکنون پس از بررسی‌های دقیق و کارشناسانه و همچنین به منظور کاهش تعداد مقررات، تراکم‌زدایی و تزاحم‌زدایی، آیین‌نامه‌های جدید به تصویب هیأت‌امنای بنیاد ملی نخبگان رسید.

آیین ­نامه‌ «شناسایی و پشتیبانی از دانش‌­آموختگان ­برتر دانشگاهی» با هدف ایجاد چارچوبی برای شناسایی برترین دانش­آموختگانِ دانشگاهی و ایجاد تمهیدات لازم برای هدایت و به‌کارگیری آنان در اجتماع تخصصی، آیین­نامه ‌»شناسایی و پشتیبانی از برگزیدگان ادبی‌کشور» با هدف شناسایی اجتماعات نخبگانی در هر یک از حوزه‌های ادبی شامل: شعر، داستان و تخصص‌های زبانی و ادبی (از جمله: نویسندگی، ویرایش، آموزش زبان فارسی، ترجمه، زبان‌شناسی و پژوهش زبانی‌وادبی)، آیین‌نامه «شناسایی و پشتیبانی از برگزیدگان هنری‌کشور» با هدف شناسایی اجتماعات نخبگانی در‌گروه‌های هشت‌گانة هنری شامل: هنرهای نمایشی، تجسمی، سینمایی،موسیقی، سنتی، صنایع دستی، معماری و شهرسازی و هنرهای چندرسانه‌ای، ازجمله مهمترین آیین‌نامه‌های جدید تصویب شده در هیأت‌امنای بنیاد ملی نخبگان است.

آیین­نامه‌های «شناسایی رویدادهای نخبگانی و پشتیبانی از برگزیدگان آنها»، «شناسایی و پشتیبانی از برگزیدگان قرآنی»، «شناسایی و پشتیبانی از برگزیدگان حوزوی‌کشور»، «پشتیبانی از پایان‌نامه‌های دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی» و همچنین «شناسایی و پشتیبانی از اعضای هیئت‌علمی برگزیدة دانشگاهی» از دیگر آیین‌نامه‌های جدیدی بنیاد است که پس از بررسی‌های کارشناسانه و بر اساس نیازهای اجتماع نخبگانی و منطبق بر چالش‌های این اجتماع، طراحی، تدوین و به تصویب رسید.

با توجه به لزوم اجرایی­سازی مقررات، شیوه­نامه­های اجرایی تعدادی از آیین­نامه­های مصوّب در بنیاد تصویب شده و به مرحلۀ اجرا درآمده است. شیوه‌نامه‌های «اعطای جایزه‌های تحصیلی به دانشجویان صاحب استعداد برتر»، «شناسایی رویدادهای نخبگانی و پشتیبانی از برگزیدگان آنها»، «بهره‌مندی دانش‌آموختگان برتر دانشگاهی از تسهیلات خدمت نظام‌وظیفة تخصصی»، «بهره‌مندی دانش‌آموختگان برتر ایرانی غیرمقیم از تسهیلات خدمت نظام‌وظیفة تخصصی» و همچنین «بهره‌مندی دانش‌آموختگان برتر فنّاور از تسهیلات خدمت نظام‌وظیفة تخصصی»،  از مهمترین شیوه‌نامه‌هایی است که پس از تصویب اجرایی شده‌اند.

در این بین بنیاد ملی نخبگان از فعالیت‌های فرهنگی نیز غافل نبود. فعالیت‌های ملّی فرهنگی متعددی منطبق بر نیازها و چالش‌های اجتماعات مختلف نخبگانی با محوریت مهارت‌های کسب‌وکار و کارآفرینی، مهارت­های زندگی، ترویج فرهنگ علم و نخبگی و همچنین پاسداشت میراث معنوی طراحی، برنامه‌ریزی برگزار شد. هشتمین همایش ملی نخبگان جوان، ماه خدا، همایش ملی «جهاد علمی»، جشنواره فرهنگی - ورزشی خزر و همچنین بازدیدها عمومی و تخصصی و برگزاری اردوهای جهادی از این دست هستند.

در عرصه فعالیت‌های بین‌المللی نیز بنیاد ملی نخبگان شاهد تغییرات اساسی در نوع نگرش به بحث متخصصان ایرانی غیرمقیم و به تبع آن اقدامات جدید در این حوزه است. رویکرد جدید بنیاد بر اساس تمرکز بر چرخش مغزها (به‌جای اصرار بر بازگشت)، اصلاح تصویر ذهنی ایرانیان غیرمقیم و اعتمادسازی، پرهیز از فعالیت‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی، توسعه تعریف نخبگی در رویکرد بین‌المللی، ارتباط با متخصصان غیرمقیم از طریق تشکل‌های تخصصی غیردولتی(NGO) و همچنین ایجاد زیرساخت لازم برای ترغیب و جذب متخصصان ایرانی غیرمقیم استوار است.

بر همین اساس بنیاد ملی نخبگان  اقدامات خود را با مطالعه و بررسی تجربه سایر کشورها مانند چین،کرة جنوبی و تایوان در زمینه استفاده از ظرفیت متخصصان غیرمقیم و مطالعه‌ای با عنوان شناخت دره سیلیون آمریکا و ایرانیان موفق در آن شروع کرد.

مشورت با صاحب‌نظران، راه اندازی «سامانه ارتباط با ما» ذیل دفتر امور بین‌الملل، برنامه‌ریزی برای برگزاری جلسة دیدار رئیس‌جمهور با جمعی از متخصصان و دانشمندان ایرانی مقیم آمریکا در تاریخ 27 سپتامبر 2014 در شهر نیویورک و همچنین برنامه‌ریزی برای ملاقات حدود50  نفر از اساتید برجستة ایرانی دانشگاه‌های آمریکا و کانادا با آقای دکتر ستاری، دکتر واعظی و دکتر طیب‌نیا در ژانویه 2015 (به همراه برنامه بازدید از پارک فناوری پردیس و غیره) از اهم فعالیت‌های بنیاد ملی نخبگان حوزه متخصصان ایرانی غیرمقیم است.

در این بین حمایت‌هایی نیز از انجمن‌ها و شبکه‌های مرتبط با موضوع متخصصان غیرمقیم صورت پذیرفت که در می‌توان به حمایت از آغاز فعالیت‌ کارآفرینان و سرمایه‌گذاران ایرانی مستقر در دره سیلیکون در ایران/ حمایت از شبکه‌های تخصصی ایرانیان غیرمقیم/ انجمن انتشار دانش (KnowDiff) و انجمن بین‌المللی مدیران ایرانی (I-AIM) (امریکا و کانادا)/ دعوت از 4 تن از برندگان جایزه نوبل و حمایت از طرح میزبانی اساتید و دانشمندان برجسته ایرانی غیرمقیم برای شرکت در سمینارها، میزگردها و نشست‌های تخصصی در سطح دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی و فناوری کشور در راستای ایجاد تعامل با همتایان داخلی اشاره کرد.

راه‌اندازی سامانة همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیرمقیم اما اقدامی بود که بسیار مورد استقبال متخصصان غیرمقیم قرار گرفت. این طرح به منظور انتقال دانش، تجربه و ایده‌های فنّاورانه به کشور با همکاری مراکز علمی و پژوهشی برگزیده (پایگاه‌های تخصصی همکار) و با هدف کاهش ریسک متخصصان غیرمقیم و جذب هدفمند ایشان در مراکز علمی و فناوری در یک بازه زمانی مشخص است.

تسهیلات گذراندن دورة پسادکتری و دوره فرصت مطالعاتی و همچنین اساتید مدعو و معین(Adjunct Professors)، اعطای نظام‌وظیفه تخصصی به دانش‌آموختگان برتر غیرمقیم برگزاری سخنرانی وکارگاه‌های تخصصی برای متخصصان ایرانی غیرمقیم، و همچنین حمایت از فعالیت‌های فنّاورانه از مهمترین تسهیلات درنظر گرفته شده در این بخش است.