پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری

1. سواد سلامت

اگر قرار باشد به دور دنیا سفر کنید و زنده و سالم به مقصد برسید، قطعا نیاز به نقشه، اطلاع از وضعیت راه‌ها، زبان و... دارید و خلاصه باید قبل از این‌که به جاده بزنید، یک‌سری آگاهی‌های اساسی در خصوص سفری که در پیش دارید، به دست آورده باشید. رسیدن به سلامتی هم درست مثل سفر دور دنیاست که برای رسیدن به این هدف باید در ابتدا سواد یا آگاهی خود را نسبت به سلامت و تعریف آن بالا ببرید و ببینید که اصلا چه چیزهایی در رسیدن به سلامتی نقش دارد. هرچقدر سطح سواد شما در این زمینه بیشتر باشد، طبیعتا تعداد حجم رفتارهای پرخطرتان کاهش پیدا می‌کند و در مقابل هرچقدر کمتر در مورد سلامتی بدانید، این هدف از شما دورتر می‌شود و با رفتارهای پرخطر خودتان را به شرایط بد و نامطلوب بهداشت و سلامت نزدیک‌تر می‌کنید.

بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی برای رسیدن به سطح مطلوب سواد و آگاهی در خصوص سلامتی...

ـ عموم افراد باید بدانند که می‌توانند از سلامت خود مراقب کنند.

ـ عموم افراد باید بدانند که کجا باید دنبال اطلاعات مربوط به سلامت بگردند و چطور آن‌ها را پیدا کنند.

ـ عموم افراد باید در خصوص سلامت و اجزای آن اطلاعات لازم را به دست بیاورند.

ـ عموم افراد باید با ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و سایر اختلالات مزمن آشنا باشند.

ـ عموم افراد باید در خصوص خومراقبتی و هفت پایه آن اطلاع کافی داشته باشند.

ـ عموم افراد باید به اهمیت تست‌ها و آزمایش‌های روتین و نقش آن‌ها در بهبود وضعیت سلامت و زندگی خود آگاه باشند.

ـ عموم مردم باید بدانند که چگونه از محصولاتی که برای خودمراقبتی تولید شده، استفاده هدفمند کنند.

ـ عموم افراد باید به نقش و اهمیت واکسیناسیون و دارودرمانی آگاه باشند.

ـ عموم مردم باید بدانند که چطور می‌توانند به سازمان‌ها و ان‌جی‌اوهایی بپیوندند که در زمینه سلامت و راه‌های رسیدن به آن فعالیت می‌کنند.

ـ عموم مردم باید با عوامل غیرمستقیم دخیل در سلامت از جمله برچسب‌های غذایی و... آشنا باشند.

2. خودآگاهی از وضعیت جسمی و روحی

وقتی در مورد وضعیت جسمی و روحی خود آگاهی کافی داشته باشید، می‌توانید به شکل فعالانه‌ای برای پیش‌گیری از بیماری، درمان یا عود مجدد آن به پزشک خود کمک کنید. برای مثال کسی که می‌داند شاخص توده بدنی یا بی‌ام‌آی یعنی چه، وقتی متوجه می‌شود که وزن و شاخص توده بدنی‌اش در حال افزایش است، سریع‌تر خطر را شناسایی کرده و به مشاور تغذیه مراجعه می‌کند. پس رسیدن به این سطح از آگاهی در خصوص وضعیت جسمی و روحی می‌تواند طول عمر و زندگی باکیفیت را برای ما تضمین کند. اما چطور می‌توانیم به این جایگاه برسیم؟ بر اساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی هر فرد...

ـ باید بداند که در خانواده‌اش سابقه بیماری‌های ژنتیکی یا غیرژنتیکی وجود داشته است یا خیر.

ـ باید بداند که تاکنون چه واکسن‌هایی را تزریق کرده است.

ـ باید بداند که در زمان استراحت ضربان قلب و فشار خونش چقدر است.

ـ باید بداند که چربی خونش در چه سطحی قرار دارد.

ـ باید وزن، قد و شاخص توده بدنی خود را بداند.

ـ باید بداند که سطح قند خون ناشتا و هموگلوبین A1cاش در چه مرحله‌ای قرار دارد.

ـ باید بداند که از نظر روانی و هیجانی تا چه اندازه سالم است.

ـ باید بداند که از نظر استرس در چه سطحی قرار دارد.

ـ باید نسبت به وضعیت خواب خود آگاه باشد.

ـ باید نسبت به وضعیت بهداشت دهان و دندان خود آگاه باشد.

علاوه‌ بر این، برای رسیدن به سلامتی باید شیوه زندگی خود را بررسی کنید و بدانید که کدام سبک سالم‌تر است. برای این منظور باید در مورد سطح فعالیت فیزیکی روزانه، رژیم غذایی، تاثیر عواملی نظیر دخانیات، الکل و... بر سلامت آگاه باشید و هم‌چنین بدانید که در هر سن باید چه آزمایش‌ها و غربال‌گری‌هایی را انجام دهید و با توصیه‌‌های بهداشتی روزانه مانند شیوه صحیح شست‌وشوی دست‌ها پس از رفتن به توالت و... آشنا باشید.

3. فعالیت بدنی

فعالیت بدنی منظم با شدت متوسط، مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، یا شرکت در ورزش‌های گروهی، نقش قابل ‌توجهی در بهبود سلامت، تناسب اندام و خلق‌وخوی فرد دارد. ورزش کردن به شما کمک می‌کند تا وزن مطلوب خود را حفظ کنید و از بیماری‌های متابولیک نظیر دیابت دور بمانید. هم‌چنین فعال بودن از نظر فیزیکی خطر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر مانند سرطان روده بزرگ و پستان و زوال عقل را نیز کاهش می‌دهد. البته این همه مزایای ورزش نیست، چون بنا به گفته متخصصان ورزش نقش مهمی در مدیریت بیماری نیز دارند. به‌عنوان مثال مبتلایان به دیابت نوع دو معمولا در اولین گام درمان به سوی کاهش وزن و فعالیت بدنی سوق داده می‌شوند تا قند خونشان کنترل شود. هم‌چنین فعالیت بدنی مداوم می‌تواند سلامت روح و روان شما را نیز تضمین کند و نقش ورزش در کاهش استرس و بهبود خواب و... کاملا شناخته شده است.

سازمان بهداشت جهانی برای ورزش و فعالیت بدنی افراد را به سه گروه سنی 5 تا 17 سال، 18 تا 65 سال و افراد بالاتر از 65 سال تقسیم می‌کند.

کودکان و نوجوانان در گروه سنی 5 - 17، به منظور بهبود وضعیت قلبی - تنفسی و به دست آوردن آمادگی عضلانی، سلامت استخوان و سیستم قلبی و عروقی و... باید...

ـ حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی متوسط ​​تا شدید روزانه داشته باشند.

ـ فعالیت ورزشی در این گروه سنی بیشتر باید از نوع هوازی باشد.

ـ حداقل سه بار در هفته به ورزش‌هایی بپردازند که وضعیت عضلات و استخوان‌ها را تقویت می‌کند، مانند دویدن، پریدن و...

بزرگ‌سالان در گروه سنی 18-64 ساله، باید...

ـ حداقل 150 دقیقه در هفته ورزش هوازی با شدت متوسط یا حداقل 75 دقیقه فعالیت ورزشی هوازی با شدت زیاد داشته باشند، یا ترکیبی از ورزش‌های شدید و متوسط را به‌طور هم‌زمان انجام دهند.

ـ ورزش‌های هوازی را در بازه‌های زمانی 10 دقیقه‌ای انجام داده و سپس چند دقیقه به بدن استراحت دهند.

ـ به منظور تقویت تاثیرات مثبت ورزش بر سلامت بیش از 300 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط در هفته داشته باشند یا 150 دقیقه فعالیت بدنی شدید در طول هفته انجام دهند.

ـ دو تا سه بار در هفته برای تقویت عضلات خود تمرینات قدرتی را امتحان کنند.

افراد بالای 65 سال یا مسن‌تر به منظور بهبود وضعیت قلبی - تنفسی و کسب آمادگی عضلانی، سلامت استخوان‌ها و سلامت عملکردی و هم‌چنین کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر مانند افسردگی و زوال عقل باید...

حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط در طول هفته داشته باشند، یا حداقل 75 دقیقه با شدت بالا ورزش کنند. البته در این گروه سنی نیز انجام ترکیبی از ورزش‌های هوازی با شدت بالا و متوسط پیشنهاد می‌شود. 

ـ ورزش‌های هوازی را در بازه‌های زمانی 10 دقیقه‌ای انجام داده و سپس چند دقیقه به بدن استراحت دهند.

ـ به منظور تقویت تاثیرات مثبت ورزش بر سلامت بیش از 300 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط در هفته داشته باشند، یا 150 دقیقه فعالیت بدنی شدید در طول هفته انجام دهند.

ـ دو تا سه بار در هفته برای تقویت عضلات خود تمرینات قدرتی را امتحان کنند.

ـ افراد مسن کم‌تحرک نیز باید به منظور افزایش تعادل و پیش‌گیری از زمین خوردن سه بار در هفته فعالیت بدنی داشته باشند.

4. تغذیه سالم

یک رژیم غذایی ناسالم یکی از عوامل خطر عمده برای ابتلا به بیماری‌های مزمن است و به سلامتی عمومی فرد لطمه می‌زند. بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی، اهمیت بهبود رژیم غذایی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را به رسمیت شناخته‌اند. این روزها شیوع پرخوری و مصرف مواد غذایی پرکالری، استفاده از غذاهایی که از نظر کالری غنی و از نظر ویتامین‌ها و مواد معدنی فقیر هستند، یک اپیدمی جهانی است که باعث شده چاقی و اضافه وزن در جهان بیداد کند.

تحقیقات نشان می‌دهد که با حفظ رژیم غذایی سالم، داشتن فعالیت بدنی روزانه و پرهیز از سیگار می‌توان تا 80 درصد خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت را کاهش داد. هم‌چنین رژیم غذایی سالم می‌تواند طول عمر و کیفیت زندگی هر فرد را افزایش دهد.

برای داشتن یک رژیم غذایی سالم توصیه می‌شود...

ـ سطح کالری دریافتی روزانه تنظیم شود.

ـ مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات، آجیل و غلات کامل افزایش یابد.

ـ دریافت کالری از چربی به‌ویژه چربی‌های اشباع محدود شده و چربی‌های ترانس از برنامه غذایی روزانه حذف شود.

ـ مصرف قندهای ساده و نمک در طول روز محدود شود.

5. اجتناب از خطر یا کاهش مواجهه با آن

اجتناب از رفتارهای پرخطر، به‌خصوص استعمال دخانیات و مصرف الکل، به‌طور قابل‌ توجهی در کاهش مرگ و میر افراد نقش دارد. رفتارهایی که احتمال مواجهه با خطر را کاهش می‌دهند، معمولا در گروه خودمراقبتی تقسیم می‌شوند. برای مثال ترک سیگار اگرچه ممکن است سخت به نظر برسد، سود آنی دارد و شما را در مقابل طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن محافظت می‌کند. علاوه ‌بر این، استفاده از کرم ضدآفتاب نیز ساده، مقرون‌به‌صرفه و روشی موثر برای پیش‌گیری از آفتاب‌سوختگی و آسیب‌های پوستی و درنهایت سرطان‌ پوست است. یا واکسیناسیون که شاید منافع شخصی آن کمتر به نظر برسد، اما از نظر شرایط اجتماعی از اهمیت بسیاری بالایی برخوردار است.  سازمان جهانی بهداشت استعمال دخانیات را به‌عنوان «یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی که جهان تا به حال با آن مواجه بوده است» معرفی می‌کند و هم‌چنین مصرف الکل را یکی دیگر از رفتارهای پرخطری می‌داند که هم به اقتصاد و اجتماع آسیب می‌زند و هم ریسکی بزرگ برای سلامت فردی است. از سوی دیگر هر سال 340 میلیون مورد جدید از ابتلا به بیماری‌هایی گزارش می‌شود که از راه تماس جنسی قابل انتقال هستند. درحالی‌که اکثر این بیماری‌ها با استفاده از کاندوم یا رفتارهای ایمن جنسی، قابل ‌پیش‌گیری هستند.

6. بهداشت مناسب

رعایت بهداشت نه فقط از نظر فردی به سود ماست، بلکه بهره‌وری اقتصادی را نیز به دنبال دارد. اثرات بهداشت ناکافی خودش را در سطح فرد، خانواده و اجتماع نشان می‌دهد و باعث می‌شود شما در برابر ابتلا به بیماری‌های واگیردار و بیماری‌هایی که واگیر ندارد، مانند پوسیدگی دندان و... بی‌دفاع شوید.

شست‌وشوی دست‌ها به شیوه صحیح یکی از مهم‌ترین توصیه‌های بهداشتی در همه سنین است که به خودی خود یک نوع «واکسن» محسوب می‌شود. شستن مداوم دست‌ها بروز اسهال و بیماری‌های تنفسی را به ترتیب تا 31 و 21 درصد کاهش می‌دهد. 

آماده‌سازی مواد غذایی در شرایط بهداشتی و مناسب یکی دیگر از مداخلات ساده‌ای است که می‌تواند از گسترش بیماری‌های واگیردار به‌ویژه اسهال پیش‌گیری کند. رعایت بهداشت هنگام استفاده از مواد غذایی خام و سپس پخت‌وپز مناسب تا حد زیادی خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.

توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی در خصوص رعایت بهداشت عبارت است از:

ـ شستن دست‌ها به‌طور منظم با آب و صابون برای 20 ثانیه و سپس خشک کردن آن‌ها.

ـ رعایت بهداشت دهان و دندان به‌طور منظم، به‌خصوص مسواک زدن دو بار در روز و استفاده روزانه از نخ دندان.

ـ پوشاندن دهان و بینی موقع عطسه یا سرفه کردن و شستن دست‌ها در صورت تماس با ترشحات دهان و بینی هنگام بیماری و...

7. استفاده بهینه از محصولات و خدمات مربوط به بهداشت و سلامت

استفاده بهینه از محصولات و خدمات مربوط به بهداشت و سلامت چه در سطح پیش‌گیری و چه در سطح درمان بیماری‌های حاد و مزمن دخالت دارد و به این منظور سازمان بهداشت جهانی به همه مصرف‌‌کنندگان توصیه می‌کند:

ـ همیشه برچسب و بروشورهای دارو یا سایر محصولات بهداشتی باید به‌دقت خوانده شود.

ـ دستورالعمل‌های بهداشتی باید مطابق آن‌چه روی بسته محصول نوشته شده یا طبق تجویز پزشک انجام شده و از مصرف خودسرانه جدا پرهیز شود.

ـ باید به این نکته دقت شود که شرایط مصرف داروها چگونه است. آیا استفاده از دارو هنگام رانندگی و... مجاز هست یا خیر و...

ـ اگر پس از مصرف دارو یا محصول بهداشتی خاصی وضعیت بیماری وخیم‌تر شد یا تغییری در شرایط به وجود نیامد، فرد باید در اسرع وقت با پزشک معالج خود تماس بگیرد.

ـ قطع مصرف دارو در میانه دوره درمانی به‌هیچ‌وجه مجاز نیست و باید دارو مطابق دستور پزشک تا پایان مصرف شود. 