دانش‌بنیان
شدن شرکت‌ها، جز آن‌که مسئولیت سنگینی را بر دوششان می‌گذارد، چه
فایده‌ای دارد؟ در قانون برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان چه
پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است؟ به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، یکی می‌گوید عنوان «دانش‌بنیان» معافیت مالیاتی می‌آورد و دیگری پای
تسهیلات ویژه را وسط می‌کشد. هرچه هست، شکوفایی اقتصاد دانش‌بنیان به مدد
شرکت‌هایی صورت خواهد پذیرفت که این عنوان را یدک می‌کشند. اما دانش‌بنیان
شدن شرکت‌ها، جز آن‌که مسئولیت سنگینی را بر دوششان می‌گذارد، چه فایده‌ای
دارد؟ در قانون برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان چه پیش‌بینی‌هایی صورت
گرفته است؟ سابقه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان به
آبان 89 باز می‌گردد؛ زمانی که مجلس شورای اسلامی‌قانون حمایت از شرکت‌ها و
موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات را در 13 ماده و 6
تبصره به تصویب رساند و در فاصله کوتاهی هم مهر تایید شورای نگهبان پای آن
خورد و برای اجرا به ریاست‌جمهوری ابلاغ شد. این روزها که از تسهیلات و
پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان سخن به میان آمده است، بد نیست در جریان
جزئیات این 13 ماده و 6 تبصره قرار بگیرید و بدانید در قانون دقیقا چه
چیزهایی پیش‌بینی شده است. تلاش می‌کنیم که در ماهنامه «دانش‌بنیان» در هر
شماره شما را با این قوانین و مقررات آشنا کنیم. ورود دولتی‌ها ممنوع این قانون در همان ماده اول خود آب پاکی
را روی دست شرکت‌های دولتی می‌ریزد و اجازه نمی‌دهد در زمره شرکت‌های
دانش‌بنیان قرار بگیرند؛ همین‌طور موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی. در
اصل، به گفته این ماده، «شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی
یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور،
تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و
تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه
فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارهای
مربوط تشکیل می‌شود». کافی است بیش از 50 درصد مالکیت شرکتی متعلق به شرکتی
دولتی یا موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی باشد تا اسمش از این لیست خط
بخورد. معافیت‌ها و حمایت‌ها ماده 2 این قانون می‌گوید شورای عالی
علوم، احتمالا شیرین‌ترین بخش برای شرکت‌هایی است که این قانون شامل حالشان
می‌شود؛ آن‌جا که در چندین بند صحبت از حمایت‌ها و تسهیلات است. به موجب
این ماده قانونی، شرکت‌ها از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود
بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت 15 سال معافند. همچنین تمام یا بخشی از
هزینه تولید، عرضه یا به‌کارگیری نوآوری و فناوری با اعطای تسهیلات کم‌بهره
یا بدون بهره بلندمدت یا کوتاه‌مدت تامین می‌شود. اولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فناوری و
مهندسی و تولیدی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان در محل پارک‌های علم و
فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه اقتصادی و یا مناطق ویژه علم و فناوری است و
برای واگذاری تمام یا بخشی از سهام مراکز و موسسات پژوهشی دولتی قابل
واگذاری، شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان در اولویت قرار دارند. ایجاد پوشش بیمه‌ای مناسب برای کاهش
خطرپذیری محصولات و دستاوردهای دانش، نوآوری و فناوری در تمام مراحل تولید،
عرضه و به‌کارگیری از دیگر بندهای این ماده قانونی است و در نهایت هم
تسهیل شرایط مناقصه و تمهید امکان مشارکت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان مد
نظر قرار گرفته است. نقطه آغاز صندوق نوآوری و شکوفایی «به منظور کمک به تجاری‌سازی نوآوری‌ها و
اختراعات و شکوفاسازی و کاربردی نمودن دانش فنی از طریق ارائه کمک و
تسهیلات قرض‌الحسنه و تسهیلات بدون اخذ هرگونه تضمین و مشارکت با اختیار
بخشش تمام یا بخشی از سهم مشارکت به شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، صندوقی
تحت عنوان صندوق نوآوری و شکوفایی تاسیس می‌شود. منابع مالی صندوق شامل
کمک‌های دولت، اعتبارات مندرج در بودجه سالانه، هرگونه کمک و سرمایه‌گذاری
اشخاص حقیقی و حقوقی و شرکت‌های دولتی وابسته و تابع، نهادهای عمومی
غیردولتی و شهرداری‌ها و شرکت‌های وابسته و تابع است.» علاوه بر این که بانک‌ها می‌توانند در
تامین منابع به صندوق کمک کنند، دولت هم به موجب این قانون وظیفه دارد از
سال سوم به بعد در لایحه بودجه خود حداقل نیم درصد از بودجه عمومی را به
این صندوق کمک کند؛ نیم درصدی که این روزها زمزمه‌های تبدیل شدنش به یک
درصد به گوش می‌رسد. همچنین در یکی از تبصره‌های این ماده آمده است:
«سرمایه اولیه صندوق نوآوری و شکوفایی به میزان 30 هزار میلیارد ریال
به‌تدریج حداکثر ظرف 3 سال از محل صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی
تامین می‌گردد.» حرکت به سمت خودکفایی «کلیه دستگاه‌ها و شرکت‌های دولتی مجازند
بخشی از مبلغ قراردادهای خرید کالا یا خدمات با مبدا خارجی را جهت نیل به
خودکفایی در همان زمینه از طریق انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه فناوری ضمن
عقد قرارداد با شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان به انجام رسانند.» اگر در زمره شرکت‌هایی قرار دارید که برای
کسب عنوان دانش‌بنیان درخواست داده‌اید، خوب است بدانید که دستگاه‌های
مجری وظیفه دارند نهایتا یک ماه بعد جواب درخواست شما را بدهند. البته اگر
درخواستتان رد شده باشد، باید برایش دلایل روشن و مستدل بیاورند. چنانچه از
جواب آن‌ها قانع نشدید، مطابق قانون راه برای اعتراض باز است:
«درخواست‌کننده می‌تواند نزد دبیرخانه اعتراض کند و شورا موظف است ظرف یک
ماه به شکایت واصله رسیدگی کند.» برای تسهیل شرایط ارتباطات بین‌المللی و
تقویت این روابط، اجازه داده شده است واحدهای پژوهشی و فناوری و مهندسی
مستقر در پارک‌های علم و فناوری برای انجام ماموریت‌های محوله از مزایای
قانونی مناطق آزاد در خصوص روابط کار، معافیت‌های مالیاتی و عوارض
سرمایه‌گذاری خارجی و مبادلات مالی بین‌المللی برخوردار شوند. سوء‌استفاده ممنوع! اما اگر شخصی حقیقی یا حقوقی حمایت‌ها و
تسهیلات این قانون را در راه دیگری استفاده کرد، تکلیف چیست؟ در این مورد
قانون مجازات‌های مناسب را پیش‌بینی کرده است؛ مثلا «در صورت برخورداری از
تسهیلات مالی علاوه بر رد مال، به جریمه نقدی برابر با تسهیلات دریافتی
محکوم می‌شوند». یا اگر از این تسهیلات برای ورود به مناقصه‌ای استفاده
کنند، تا 3 سال محرومیت از حضور در مناقصه‌ها شامل حالشان خواهد شد. چنانچه
این سوء‌استفاده به معافیت‌های مالیاتی و عوارض مربوط شود، علاوه بر
پرداخت آن‌ها، باید جریمه‌ای برابر میزان معافیتی که استفاده شده است،
پرداخت کرد. متخلفان «در صورت برخورداری از پوشش بیمه‌ای، به پرداخت جریمه
معادل پوشش بیمه‌ای دریافتی محکوم می‌شوند» منبع: ماهنامه دانش بنیان
