از
آن‌جایی که خیلی از دانشجویان و محققان تازه‌کار مهارت کافی برای نوشتن
متون علمی ندارند، ممکن است به صورت خودآگاه و ناخودآگاه دست به سرقت علمی-
ادبی بزنند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، سیدحسن
اسلامی در مقاله‌ای با عنوان «چو دزدی با چراغ آید: سرقت علمی در سطح
دانشگاهی» می‌نویسد: «اگر شخصی، مقاله یا کتابی را منتشر کند و در آن از
نوشته‌های دیگران به شکل مستقیم یا غیرمستقیم استفاده نماید، اما از اشاره
به منابع نوشتار خود به شکلی دقیق و متعارف بپرهیزد یا در این کار کوتاهی
نماید، یا چنان وانمود کند که این نوشته زاده و حاصل تاملات شخصی خویش است،
مرتکب عملی شده است که به آن انتحال، یعنی به خود بستن و سرقت علمی
می‌گویند.» اما چه کسانی بیشتر در این ورطه می‌افتند و فاقد کدام ویژگی‌های
یک پژوهش‌گر موفق هستند که دستشان به این نوع دزدی‌ها آلوده می‌شود؟ 1. از تفکرات خود برای انجام پژوهش استفاده نمی‌کنید وقتی قرار است مقاله علمی یا پایان‌نامه
بنویسید، از شما انتظار می‌رود که در مورد موضوع مورد نظر مطالعه کافی
داشته باشید، سراغ افراد آگاه در این حوزه بروید، منابع و ماخذی را که پیش
از این مورد استفاده قرار گرفته، پیدا و طبقه‌بندی کنید و با استفاده از
داده‌های به‌دست‌آمده مقاله‌ای را در شکل اصلی یا اورژینال آن عرضه کنید.
به عبارت دیگر قرار است شما از اطلاعات قبلی استفاده کنید تا دیدگاه فعلی
خود را بر اساس متدهای علمی بنویسید. سروکله اموال مسروقه ادبی از کجا پیدا
می‌شود؟ از آن‌جایی که شما نمی‌دانید چطور باید استدلال کنید، یا
استدلال‌های خود را به روش علمی بپرورانید. البته منظور این نیست که برای
پیش‌گیری از سرقت علمی ادبی اصلا از عقاید و آرای پژوهش‌گران دیگر استفاده
نکنید، بلکه قرار است از نقل عین ایده آن‌ها در مقاله خودتان خودداری کنید. 2. بلد نیستید زمانتان را مدیریت کنید یکی دو هفته بیشتر تا زمان تحویل
پروژه‌تان باقی نمانده است و قطعا هیچ چیزی شیرین‌تر از این وسوسه وجود
ندارد که بخش‌هایی از پژوهش‌های دیگران را کپی و در مقاله خودتان پیست
کنید! از آن‌جا که وقت کافی برای تحقیقات اولیه ندارید و نوشتن پایان‌نامه
یا مقاله یا پروژه‌تان را تا آخرین وقت به تاخیر انداخته‌اید، احتمالا
مجبور می‌شوید به دسترنج دیگران پاتک بزنید، چون حتی آن‌قدر وقت ندارید که
بخشی از جملات آن‌ها را پس و پیش کنید! برای این‌که در این دام نیفتید، یک
راه‌حل بیشتر وجود ندارد. آن هم این‌که قورباغه‌تان را همان اول قورت
بدهید. هفت اصل کلی برای آموزش مدیریت زمان به محققان تازه‌کار وجود دارد، از جمله: ـ محاسبه مدت زمان انجام تمامی کارها ـ تخمین این‌که برای پیدا کردن هر منبع یا کتاب چقدر باید در کتاب‌خانه یا فضای مجازی وقت بگذارید. ـ تخمین مدت زمان مورد نیاز برای مطالعه یک منبع یا یک بخش از کتابی که لازم دارید. ـ تخمین زمان مورد نیاز برای یادداشت‌برداری ـ تخمین مدت زمان نهایی کردن پروژه ـ تهیه جدول زمانی ـ تبدیل کارهای بزرگ به وظایف کوچک و تکمیل آن‌ها در مدت زمان برنامه‌ریزی‌شده 3. نمی‌توانید بحثتان را به صورت روشن ارائه دهید، یا توانایی پاسخ‌گویی به سوال‌ها و پیش‌فرض‌های مطرح‌شده را ندارید مقاله‌ای که بحث روشن نداشته باشد و صرفا
تکرار نظریات و ایده‌هایی باشد که در مقالات قبلی تکرار شده است،
به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند در مجامع علمی مطرح شود و به جایگاهی برسد. محققانی
که به تقلب علمی - ادبی دست می‌زنند، اغلب از ضعف خود برای روشن کردن بحث
آگاه هستند و به همین خاطر در دام می‌افتند. 4. مهارت تحلیل و نقد ندارید ازجمله کسانی هستید که صرفا یک‌سری
اطلاعات و عبارات را از مقالات دیگران استخراج می‌کنید و بدون این‌که آن‌ها
را نقد یا نظرات خود را به آن‌ها اضافه کنید، در مقاله خودتان به آن‌ها
اشاره می‌کنید؟ اگر پیش از استفاده از اطلاعات یک منبع یک‌سری سوال مشخص را
از خودتان بپرسید و سعی کنید به آن‌ها پاسخ دهید، دیگر نیازی به تقلید و
تقلب ندارید، بلکه می‌توانید آرای سایر پژوهش‌گران را مورد ارزیابی و نقد
قرار دهید. این سوال‌ها شامل موارد زیر است: ـ نویسنده مقاله کیست؟ ـ منابع مقاله چیست؟ چه زمان و در کجا منتشر شده است؟ ـ فرضیه اصلی نویسنده چه بوده است؟ ـ آیا نویسنده فرضیه‌اش را با مدارک کافی اثبات کرده است؟ ـ آیا متن علمی دیدگاه جدیدی را ارائه می‌دهد، یا فرضیه‌ای را مجددا بیان می‌کند که در گذشته با آن مواجه شده‌اید؟ ـ آیا این متن علمی، با سوالی که شما در حال یافتن پاسخ آن هستید، ارتباطی دارد؟ 5. به اندازه کافی تحقیق نکرده‌اید اگر منابعتان کم و محدود باشد، اصلا بعید
نیست که مجبور به سرقت ادبی شوید. هر مقاله پژوهشی نیازمند یک‌سری مطالعات
گسترده است تا دید بهتر و وسیع‌تری درباره مهم‌ترین نظریات و تفاسیر
مطرح‌شده در آن حوزه پیدا کنید. در ضمن هر چه منابعی را که به کار می‌برید،
بیشتر باشد، مهارت بیشتری برای آمیختن این منابع با یکدیگر نیاز دارید و
هر چه منابع کمتر باشد، به‌طور تصادفی‌تری می‌توانید با برداشتن بیش از حد
مطلب از یک منبع، سرقت علمی یا ادبی کنید. 6. به‌خوبی یادداشت برنداشته‌اید برخی از دانشجویان موقع یادداشت‌برداری
کلمه به کلمه از روی یک منبع نسخه‌برداری کرده و موقع نقل آن عینا جمله
مورد نظر را تکرار می‌کنند. این مسئله ممکن است به صورت تصادفی اتفاق
افتاده باشد، اما به‌هرحال نوعی سرقت علمی - ادبی است. دقت در یادداشت‌برداری احتمال چنین
سرقت‌هایی را کاهش می‌دهد. حتما یک سیستم مشخص برای متمایز کردن آن‌چه
مستقیم از منابع کپی‌برداری می‌کنید، از آن‌چه خود یادداشت کرده‌اید، داشته
باشید. یادتان باشد که یادداشت‌برداری فقط نوشتن کلمات و نظرات دیگران
نیست، بلکه شما باید دیدگاه خود را در مورد مطالبی که در حال نگارش آن‌ها
هستید، بیان کنید. پس از خود بپرسید: ـ چرا من از اطلاعات یادداشت‌برداری می‌کنم؟ ـ من چگونه باید از این یادداشت‌ها استفاده کنم؟ ـ چه ارتباطی بین مطالب این منبع با سایر منابعی که من خوانده‌ام، وجود دارد؟ ـ آیا من منظور نویسنده را درک کرده‌ام؟ ـ اگر نه، چرا؟ 7. بلد نیستید چطور باید به منابع مورد استفاده‌تان استناد کنید یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین دلایلی که
منجر به سرقت علمی- ادبی به‌خصوص برای تازه‌کار‌ها می‌شود، این است که
نمی‌دانند چطور و چه وقت باید مطلبی را که نوشته‌اند، به یک منبع ارجاع
دهند. فراموش نکنید که همه نقل قول‌ها در تمامی مقالات علمی باید به منبع
استناد شود. هم‌چنین هر زمانی که کلمه یا ایده یا اطلاعاتی را از منابع
دیگر در داخل مقالات خود به کار می‌برید، باید منابعتان را مشخص
کنید. رفرنس دادن نادرست یا بدتر از آن رفرنس ندادن در مقاله‌ای که مشغول
نوشتن آن هستید، می‌تواند به‌عنوان سرقت علمی- ادبی در نظر گرفته شود و
برای شما پیامدهایی را در پی داشته باشد. وقتی برای یک کلمه یا یک ایده یا
یک واقعیت که در مقاله خود به آن اشاره کرده‌اید، رفرنس نمی‌دهید، درواقع
این پیام را به مخاطبتان منتقل می‌کنید که این ایده‌ها متعلق به خود شماست.
منبع، روشی برای تهیه مدارک مستند برای حفاظت از اظهار نظرها و ادعاهای
شخصی شما، در مقالات علمی است. از سوی دیگر شما با نقل قول کردن از
کارشناسان و صاحب‌نظران موضوع مورد بحث، وسعت مطالعات و تحقیقات خود را
نشان می‌دهید. 8. شیوه‌های درست نوشتن را نیاموخته‌اید از آن‌جایی که خیلی از دانشجویان و محققان
تازه‌کار مهارت کافی برای نوشتن متون علمی ندارند، ممکن است به صورت
خودآگاه و ناخودآگاه دست به سرقت علمی- ادبی بزنند. این جزو مهارت‌هایی است
که شما باید در دانشگاه آن را بیاموزید. اگر اولین مقاله یا پایان‌نامه‌ای
است که می‌نویسید: ـ حتما زمان کافی برای نوشتن مجدد و ویراستاری در نظر بگیرید. ـ مقالات حوزه مورد نظرتان را بخوانید تا ببینید که هم‌رشته‌های شما از چه زبانی برای نوشتن استفاده کرده‌اند. ـ سعی کنید از دامنه بزرگ‌تری از کلمات استفاده کنید و مدام یک کلمه یا عبارت را تکرار نکنید. ـ موقع نوشتن حتما یک فرهنگ جامع و یک فرهنگ لغت کنار دستتان بگذارید. ـ مهارت‌های خلاصه‌نویسی و ترجمه آزاد خود را ارتقا دهید.
