آذر ماه سال گذشته بود که منشور حقوق شهروندی ایران در همایش قانون اساسی و حقوق ملت با حضور رییس جمهوری و جمعی فعالان این حوزه رونمایی شد.
گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، این منشور که به امضای رییس جمهوری رسیده است اهداف مختلفی را دنبال می کند و بر اساس آن به هر کدام از دستگاه‌های اجرایی کشور در زمینه تحقق حقوق شهروندی تکالیفی واگذار شده است و به دنبال آن رییس‌جمهوری از وزرا، معاونان و مسوولان خواسته است تا برنامه‌هایی که برای اجرای حقوق شهروندی در پیش رو را دارند، به مردم گزارش دهند.
کسب و ارتقای حقوق شهروندی به منظور تدوین
«برنامه و خط‌مشی دولت» موضوع اصل ۱۳۴ قانون اساسی از اهداف این منشور است
و شامل مجموعه ای از حقوق شهروندی است که یا در منابع نظام حقوقی ایران
شناسایی‌شده‌اند و یا دولت برای شناسایی، ایجاد، تحقق و اجرای آنها از طریق
اصلاح و توسعه نظام حقوقی و تدوین و پیگیری تصویب لوایح قانونی یا هرگونه
تدبیر یا اقدام قانونی لازم تلاش جدی و فراگیر خود را معمول خواهد داشت.
اما معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در راستای تحقق این منشور
اقدامات و برنامه هایی را اجرایی کرده است البته این مسئله در صورتی است
که طبق جدول ابلاغی در خصوص وظایف دستگاه، هیچ بندی به صراحت به وظایف و
رویکردهای معاونت علمی نپرداخته است، ولی به منظور اتخاذ تدابیر اداری،
اجرایی و ترویجی و آموزشی لازم برای اجرای مفاد مختلف این قانون در معاونت
علمی برنامه‌ریزی‌هایی در راستای تحقق اهداف آن صورت گرفته است.
بر این اساس تمام معاونان این معاونت از جمله معاونت سیاستگذاری و راهبردی
موظف به در نظر گرفتن تمام بندهای این قانون در طرح ها و سیاستگذاری های
خود هستند. همچنین معاونت توسعه مدیریت و جذب سرمایه این نهاد نیز در زمینه
اجرای بندهای مربوط به دسترسی آزاد به اطلاعات دستگاه‌ها، مکلف به تمهید و
اجرایی سازی آن همگام با دیگر بخش‌های دولت شده است.
علاوه بر آن تمامی خدمات معاونت علمی که جنبه عمومی دارد یا مرتبط با
شهروندان خاص چون نخبگان، فناوران و شرکت‌های دانش بنیان است، در حوزه‌های
امور شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، امور مربوط به خدمات ستادهای توسعه
راهبردی فناوری، حمایت‌های حوزه تجاری‌سازی و نیز امور مربوط به فناوران
برتر، نخبگان و سرآمدان در سایت رسمی این معاونت ارائه شده است. همچنین در
موارد ضروری با راه‌اندازی مراکز پاسخگویی و مشاوره تلفنی، مجازی و حضوری
اقدام به تکمیل این خدمات شده است.
در زمینه حقوق کارمندان و پرسنل نیز دستورات لازم برای استیفای حقوق قانونی
و نیز تعالی حرفه‌ای، اجتماعی و اقتصادی آنها صادر و موارد متعددی مانند
بیمه تکمیلی، استفاده از مزایای شغلی، امور سلامت و تربیت بدنی، توسعه
صندوق‌های کارکنان، اجرای کامل قوانین مربوط به قانون جامع ایثارگران و نیز
رعایت قوانین در انتصابات در اولویت بخش اداری این معاونت است.
در زیر به برخی بندهای این منشور اشاره شده است:
در 8 بند (از بند 104 تا بند 111) این منشور بر موضوعات "آموزش" و "پژوهش"
از زمان تحصیل تا بالاترین مقاطع در دانشگاه‌ها تاکیداتی دارد. به گونه‌ای
که در بند 104 بخش حقوق مربوط به "آموزش" و "پژوهش" بر برخورداری شهروندان
از حق آموزش تاکید شده و بر این اساس آموزش ابتدایی "اجباری" و "رایگان"
سرلوحه حقوق شهروندان در این بخش قرار داده شده است.
در ماده ۱۰۵ منشور حقوق شهروندی آمده است همه استادان و دانشجویان حق
بهره‌مندی از مزایای آموزشی و پژوهشی ازجمله ارتقاء را دارند. اعطای
تسهیلات و حمایت‌های علمی از جمله فرصت مطالعاتی، بورسیه و غیره صرفا باید
بر اساس توانمندی‌های علمی، شایستگی، فارغ از گرایش‌های جناحی و حزبی و
مانند این‌ها باشد.
در ماده ۱۰۶ این سند تاکید شده است: "جوامع علمی، حوزوی و دانشگاهی از
آزادی و استقلال علمی برخوردارند، استادان، طلاب و دانشجویان در اظهار نظر
آزادند و آنها را نمی‌توان به صرف داشتن یا ابراز عقیده در محیط‌های علمی
مورد تعرض و موأخذه قرار داد یا از تدریس و تحصیل محروم کرد. اساتید و
دانشجویان حق دارند نسبت به تأسیس تشکل‌های صنفی، سیاسی، اجتماعی، علمی و
غیره و فعالیت در آنها اقدام کنند.
در ماده ۱۰۷ نیز دانشگاه را مکانی امن برای استادان و دانشجویان توصیف کرده
است و مسئولان دانشگاه‌ها را مکلف کرده تا برای تضمین امنیت دانشجویان
اهتمام جدی ورزند و رسیدگی به تخلفات انضباطی دانشجویان باید با رعایت حق
دادخواهی، اصول دادرسی منصفانه و دسترسی به مراجع صالح مستقل و بی‌طرف و با
رعایت حق دفاع و تجدیدنظرخواهی، در حداقل زمان و بدون تأخیر، مطابق با
مقررات انجام شود.
در ماده ۱۰۸ این منشور آمده است: "حق دانش‌آموزان است که از آموزش و پرورشی
برخوردار باشند که منجر به شکوفایی شخصیت، استعدادها و توانایی‌های ذهنی و
جسمی و احترام به والدین و حقوق دیگران، هویت فرهنگی، ارزش‌های دینی و ملی
شود و آنها را برای داشتن زندگی اخلاقی و مسئولانه توأم با تفاهم، مسالمت،
مدارا و مروت، انصاف، نظم و انضباط، برابری و دوستی بین مردم و احترام به محیط‌زیست و میراث فرهنگی آماده کند".
این منشور در ماده ۱۰۹ خود نیز تاکید کرده است: حق دانش آموزان است که
شخصیت و کرامت آنان مورد احترام قرار گیرد. نظرات کودکان در مسائل مربوط به
زندگی‌شان باید شنیده شود و مورد توجه قرار گیرد".
ماده ۱۱۰- هیچ‌کس حق ندارد موجب شکل‌گیری تنفرهای قومی، مذهبی و سیاسی در
ذهن کودکان شود یا خشونت نسبت به یک نژاد یا مذهب خاص را از طریق آموزش یا
تربیت یا رسانه‌های جمعی در ذهن کودکان ایجاد کند.
ماده ۱۱۱- توان‌خواهان باید به‌تناسب توانایی از فرصت و امکان تحصیل و کسب
مهارت برخوردار باشند و معلولیت نباید موجب محرومیت از حق تحصیل دانش و
مهارت‌های شغلی شود.
