حضور ۲۳ فیلم کارگردانان فیلم‌اولی در میان ۶۲ فیلم حائز شرایط داوری در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، از نکات حائز اهمیت درباره متفاوت‌ترین دوره این رویداد محسوب می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری نزدیک به یک سال از همه‌گیری ویروس کرونا در ایران گذشته است، ویروسی که سبک زندگی نه تنها مردم ایران بلکه مردم دیگر کشورها را هم تغییر داده است، البته این تغییرات تنها در سبک زندگی اقشار مختلف جامعه نبوده است، بلکه زندگی شغلی و فعالیت‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی را نیز تحت تاثیر قرار داده است، در این میان هنر و برگزاری رویدادهای مهم هنری در سراسر جهان نیز با تغییراتی همراه بوده که چه خوب و چه بد، این تغییرات همچنان ادامه دارد. در ایران نیز برگزاری فعالیت و رویدادهای هنری نیز با تغییراتی همراه بود، به گونه‌ای که برگزاری جشنواره‌های هنری از جمله جشنواره‌های سینمایی پا به پای این جشنواره در کشورهای دیگر با تفاوت‌هایی و به صورت آن لاین برگزار شد.
اما مهمترین رویداد فرهنگی-هنری سینمای ایران، جشنواره فیلم فجر است، سی و نهمین جشنواره فیلم فجر علی رغم شیوع ویروس کرونا قرار است در همان تاریخ همیشگی خود یعنی ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه برگزار شود، البته این جشنواره قرار است با تفاوت‌هایی همراه باشد، مهمترین تفاوتی که می‌توان به آن اشاره کرد، حذف هیات انتخاب است و قرار است داوری مستقیم در این دوره از جشنواره انجام شود.
در همین راستا بیش از ۱۰۰ فیلم متقاضی حضور در این دوره از جشنواره فیلم فجر بودند که بعد از بررسی‌های انجام شده، ۶۲ فیلم به مرحله داوری رسید. مساله جالب این است که از میان این ۶۲ فیلم، تعداد قابل توجهی فیلم اولی است که این خود یک اتفاق مهم است، به گونه‌ای که در این دوره از جشنواره، ۲۳ فیلم برای کارگردانان فیلم اول است.
البته این را هم باید بگوییم که یکی دیگر از تفاوت‌های برگزاری این دوره از جشنواره که بیش از هر چیز به نفع فیلم اولی‌ها بود این است که فیلم‌های اول برخلاف روال گذشته در همه رشته‌ها داوری می‌شود، در واقع پیش از این به فیلم‌های اول تنها یک سیمرغ آن هم سیمرغ بهترین فیلم در بخش «نگاه نو» اختصاص داده شده بود. داوری فیلم‌های اول در همه رشته‌ها می‌تواند شانس بزرگی برای دیده شدن این آثار در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر باشد.
سهم بالای فیلم‌اولی‌ها در ویترین جشنواره سی‌ونهم
«بعد از اتفاق» به کارگردانی پوریا حیدری اوره و تهیه‌کنندگی شهاب حسینی، «آهو» به کارگردانی هوشنگ گلمکانی و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی، «گل به خودی» به کارگردانی احمد تجری و تهیه‌کنندگی علی قائم مقامی، «مصلحت نظام» یا «پدری» به کارگردانی حسین دارابی و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفاه، «سیاه باز» به کارگردانی حمید همتی و تهیه‌کنندگی علی قایم مقامی، «لحظه‌ای و دیگر هیچ» با نام جدید «تارا» به کارگردانی کاوه قهرمان و تهیه‌کنندگی غلامرضا موسوی، «ورود و خروج ممنوع» به کارگردانی امید آقایی و تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته، «حکم تجدید نظر» به کارگردانی محمدامین کریم‌پور و تهیه کنندگی رضا کریمی، «خورشید آن ماه» به کارگردانی ستاره اسکندری و تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی، «روزی روزگاری آبادان» به کارگردانی حمیدرضا آذرنگ و تهیه‌کنندگی علی اوجی و عبداله اسکندری، «مامان» به کارگردانی آرش انیسی و تهیه‌کنندگی مجید برزگر، «خط فرضی» به کارگردانی فرنوش صمدی و تهیه‌کنندگی علی مصفا، «زاوالا» به کارگردانی ارسلان امیری و تهیه‌کنندگی روح‌اله و سمیرا برادری، «نارگیل» به کارگردانی داوود اطیابی و تهیه‌کنندگی ابراهیم عامریان، «طبقه یک نیم» به کارگردانی نوید اسماعیلی و تهیه‌کنندگی غلامرضا آزادی، «بابا سیبیلو» به کارگردانی ادوین خاچیکیان و تهیه‌کنندگی احمد احمدی «بی آبان» به کارگردانی مهرداد کورش‌نیا و تهیه کنندگی علی محمد قاسمی، «پسر دلفینی» به کارگردانی محمد خیراندیش و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی، «حرف آخر» به کارگردانی ابراهیم شفیعی و تهیه‌کنندگی علی شاه حاتمی، «خانه ماهرخ» به کارگردانی شهرام ابراهیمی و تهیه کنندگی محمدرضا محمدی، «لاک‌پشت و حلزون» به کارگردانی رضا حماسی و تهیه کنندگی هوشنگ نورالهی، «لیپار» به کارگردانی حسین ریگی و تهیه‌کنندگی سعید خانی و «نیلگون» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده و تهیه کنندگی ایرج محمدی ۲۳ فیلمی هستند که به‌عنوان اولین تجربه سینمایی کارگردانان‌شان در جشنواره سی‌ونهم قضاوت می‌شوند.
براساس برنامه‌ریزی جشنواره البته همه این آثار به‌معنای واقعی در این دوره «رونمایی» نمی‌شوند و صرفاً آن‌هایی برای مخاطبان روی پرده می‌روند که بتوانند حداقل در یک بخش کاندیدای دریافت سیمرغ شوند و این یعنی میدان رقابت اصلی این ۲۳ فیلم، جلب توجه هیأت داوران است؛ باید دید کدامیک با نظر هیأت داوران، فرصت اکران و رونمایی را هم به‌دست خواهند آورد.
نکته اول) فیلم‌اولی‌هایی که گمنام نیستند
یکی از نکات جالب لیست اعلام شده حضور چهره‌های شناخته شده به عنوان کارگردانان فیلم اول است که از جمله این افراد می‌توان به هوشنگ گلمکانی منتقد سینما با فیلم «آهو»، ستاره اسکندری بازیگر سینما و تلویزیون با فیلم «خورشید آن ماه»، حسین سهیلی‌زاده که تا پیش از این به عنوان کارگردان سریال‌های تلویزیونی و شبکه نمایش خانگی شناخته شده بود با فیلم «نیلگون» و حمیدرضا آذرنگ کارگردان تئاتر و بازیگر سینما و تلویزیون با فیلم «روزی روزگاری آبادان» اشاره کرد.
فیلم سینمایی «آهو» به کارگردانی هوشنگ گلمکانی با نگاهی به داستان «پروانه‌ها در برف می‌رقصند» نوشته نازنین جودت توسط هوشنگ گلمکانی و سپیده آرمان به نوشته شده است، این فیلم حکایت انزوای خود خواسته دختری است که آرزوهایش را بربادرفته می‌بیند اما هنوز امیدش را از دست نداده است.
در این فیلم بازیگرانی چون رضا کیانیان، علی مصفا، حامد کمیلی، سهیلا رضوی، رضا یزدانی و با معرفی سپیده آرمان حضور دارند. باید دید این منتقد شناخته شده سینما که تا امروز فیلم‌های بسیاری را مورد نقد و بررسی قرار داده است، تا چه اندازه در تولید فیلم خود موفق بوده و نقدها و نکات مورد نظر خود را در این اثر سینمایی اعمال کند.
همه ما ستاره اسکندری بازیگر سینما و تلویزیون را می‌شناسیم، این بازیگر در اولین تجربه سینمایی خود در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر با فیلم «خورشید آن ماه» با دیگر آثار راه یافته به جشنواره رقابت می‌کند، به گفته سازندگان، این فیلم در ستایش فرهنگ بلوچستان است و در خلاصه داستان آن آمده است: «تقدیر بعضی آدما اینه که مسافر باشن.»
در این فیلم سینمایی بازیگرانی چون نازنین فراهانی، پژمان بازغی، امیرحسین هاشمی، بنفشه صمدی، روژین صدرزاد، صادق سهرابی، مهتاب جامی، نکیسا نوری، صادق بلوچی، روژناک شیرانی و مریم بوبانی بازیگران نخستین ساخته سینمایی ستاره اسکندری هستند.
حسین سهیلی‌زاده کارگردان باسابقه تلویزیونی که این روزها «ملکه گدایان» را در حال پخش از شبکه نمایش خانگی دارد، این بار در اولین تجربه کارگردانی سینمایی خود به سراغ داستانی عاشقانه درباره زندگی دختر و پسری جوان رفته است که در مواجهه با مسایل مختلف خانوادگی و اجتماعی قرار می‌گیرند. در این فیلم محمدرضا فروتن، میترا حجار، همایون ارشادی، سام درخشانی، آناهیتا درگاهی بازی کرده‌اند.
مساله جالب در «نیلگون» این است که سهیلی زاده در نظر داشت تا با این فیلم در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشد، اما به دلیل اینکه مراحل فیلمبرداری و فنی آن طول کشید، نتوانست در این دوره از جشنواره حضور پیدا کند به همین دلیل نامه انصراف خود از حضور در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر را به دبیرخانه جشنواره فیلم فجر ارائه کرده بود.
حمیدرضا آذرنگ هم فیلم سینمایی «روزی روزگاری آبادان» را برای حضور در سی نهمین جشنواره فیلم فجر آماده کرده است، این کارگردان و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون تابستان سال ۱۳۹۴ بود که یک اثر نمایشی با نام نخستین اثر سینمایی‌اش «روزی روزگاری آبادان» در مقام کارگردان را در تالار سایه تئاتر شهر روی صحنه برده بود، این نمایشنامه در مورد زندگی یک خانواده جنگ زده آبادانی است که از خرید شب عید به منزل باز گشته‌اند اما بین پسر خانواده و پدر بر سر خرید لباسی که پدر استطاعت خرید آن را ندارد درگیری به وجود می‌آید در حالی که همه چیز رو به شیرین شدن است یک اتفاق باعث می‌شود که تراژدی بین مرگ و زندگی به وجود بیاید.
با توجه به خلاصه داستانی که از این فیلم سینمایی منتشر شده، به احتمال زیاد این فیلم برگرفته گرفته شده از همان تئاتر است. فاطمه معتمدآریا، محسن تنابنده، الهام شفیعی، هیراد آذرنگ بازیگران فیلم سینمایی «روزی روزگاری آبادان» هستند.
در خلاصه داستان این فیلم آمده است؛ خانواده پنج نفری مصیب چرخیده در آخرین روز سال مشغول خرید شب عید هستند، اما به دلیل حال بد مصیب که ناشی از گرفتاری‌اش به مواد مخدر است کشمکشی میان آنها در می‌گیرد و در اوج تلاش خیری مادر خانواده برای به آرامش رساندن خانواده به ناگاه اتفاقی غیرمنتظره همه آنها را غافلگیر می‌کند.
نکته دوم) فیلم‌اولی‌هایی که برای «کودکان» فیلم ساخته‌اند
سینمای کودک و نوجوان ایران هر سال در جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان مورد توجه قرار می‌گیرد و کمتر شاهد حضور آثاری از این دست در بزرگترین رخداد سینمایی کشور هستیم، اما در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، ۴ فیلم با موضوع کودک و نوجوان آن هم با کارگردانان فیلم‌اولی حضور دارد که از این نظر می‌تواند اتفاقی قابل توجه برای ورود نیروی تازه‌نفس به این عرصه مغفول باشد.
«گل به خودی» به کارگردانی احمد تجری و تهیه‌کنندگی علی قائم‌مقامی ساخته شده است، فیلمی که در ژانر کودک و نوجوان تولید شده و بازیگران بسیاری در آن حضور دارند. یکی از نکات جالب این اثر سینمایی حضور علی رهبری و آرین بهاری از اعضای گروه پازل بند است که در کنار ساخت موسیقی این فیلم، به عنوان بازیگر حضور دارند. ن
ابوالفضل رجبی، رایان سرلک، ال آی بشارت، آرینا تجری، محمدرضا علی‌نیا به عنوان بازیگران کودک و شقایق فراهانی، نسیم ادبی، علی استادی، ستاره حسینی، مهسا ایرانیان، پانته آ خادمی و غزاله اکرمی از دیگر بازیگران این اثر سینمایی هستند.
«گل به خودی» داستان آروزهای تعدادی کودک است که در پرورشگاه زندگی می‌کنند و به کمک چند عروسک وارد ماجراهای فانتزی می‌شوند.
«نارگیل» اولین فیلم بلند سینمایی داوود اطیابی است که تهیه کنندگی آن را ابراهیم عامریان برعهده داشته است، یک اثر برای کودک و نوجوان که می‌تواند برای مخاطبان کودک جذاب باشد، داستان این فیلم از جایی شروع می‌شود که نقشه یک گنج جادویی پیدا می‌شود و اتفاقاتی را رقم می‌زند.
غلامحسین لطفی، بیژن بنفشه‌خواه، علیرضا استادی، سحر قریشی، شقایق دهقان، نصرالله رادش، امید روحانی، مانیا علیجانی و آرین اسمعیلی در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند، علاوه بر آن محمدرضا علیمردانی، هومن حاج عبدالهی، مجید آقاکریمی صداپیشگان این فیلم سینمایی هستند.
ادوین خاچیکیان فرزند ساموئل خاچیکیان اولین فیلم سینمایی خود را برای کودکان و نوجوانان ساخته است، «بابا سیبیلو» یک کمدی خانوادگی است که البته تا امروز خط داستانی برای آن منتشر نشده است. باید دید این کارگردان جوان می‌تواند نظر داوران سی و نهمین جشنواره فیلم فجر را به خود جلب کند یا خیر. یکی از نکات جالب این فیلم حضور بازیگر ۵ ساله تا ۱۰۰ ساله است که این خود نکته جالبی به شمار می‌رود.
رضا شفیعی جم، بهاره رهنما، امیرحسین صدیق، رز رضوی، امیر نوری، یوسف صیادی، پارسیا شکوری، محمدطاها بهروز پور، خشایار راد، علی کاظمی، عباس محبوب، اردشیر کاظمی، هانیه غلامی مهرگان علوی، محمدرضا احمدی، فرهاد ریش سفیدی، آوا دهقانی، محمد پناهی، مهدی هاشم پور، زهرا گلدوست، شهلا سرشار، احمد یاوری شاد، احسان پرفکت، مرتضی دلداده، حسین روزبه، حسینعلی قورچی، یگانه ظرافتی، ابوالفضل قهرمانی بازیگران فیلم سینمایی «باباسیبیلو» هستند.
در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، تنها یک فیلم انیمیشن با نام «پسر دلفینی» حضور دارد که برای کودک و نوجوان ساخته شده است، این فیلم انیمیشن را محمد خیراندیش کارگردانی و محمدامین همدانی تهیه کرده است.
پسر دلفینی تازه‌ترین محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که پس از طی حدود ۲ سال از تولید آماده نمایش شد. مساله مهم این است که این فیلم تنها اثر انیمیشن شرکت کننده در این دوره از جشنواره است و به همین دلیل این امکان وجود دارد که سیمرغ بلورین بهترین انیمیشن جشنواره به دلیل اینکه تنها پروژه انیمیشن به این فیلم تعلق نگیرد، البته این را باید بگوییم که این انیمیشن در رشته‌های مختلف داوری خواهد شد.
نکته سوم) فیلم‌اولی‌هایی که سراغ ایده‌های خاص رفتند
زمانی که نام فیلم اولی‌ها به میان می‌آید باید منتظر ایده‌های خاصی در فیلمسازی باشیم و همین ایده‌های خاص و متفاوت است که می‌تواند کارگردانان فیلم اول را متمایز از دیگران کند. در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، آثار مختلفی از کارگردانان فیلم اول در این دوره از جشنواره حضور دارند، که از این میان به ۴ اثر که براساس اطلاعاتی که از آنها منتشر شده است ایده‌های خاصی را به همراه دارند اشاره می‌کنیم.
فیلم سینمایی «پدری» که پیش از با نام «مصلحت نظام» شناخته شده بود را حسین دارابی کارگردانی کرده و محمدرضا شفاه نیز به عنوان تهیه کننده در این پروژه حضور دارند، آنچه مشخص است داستان این فیلم در دهه ۶۰ رخ می‌دهد و در آن بازیگرانی مانند فرهاد قائمیان، وحید رهبانی، مهدی حسینی‌نیا، مجید نوروزی، امیر نوروزی و نازنین فراهانی حضور دارند.
این اثر سینمایی با سکوت خبری جلوی دوربین رفته است. محمدرضا شفاه پیش از این با فیلم سینمایی «دیدن این فیلم جرم است» در جشنواره فیلم فجر حضور داشت، این فیلم نیز مانند «پدری» محصول باشگاه فیلم سوره است، فیلمی که به مدت ۲ سال توقیف بود و به تازگی روی پرده سینماها رفته است.
این فیلم درباره یکی از مقامات قضایی اول انقلاب است که در پرونده‌ای ناگزیر از صدور حکم برای یکی از فرزندانش می‌شود.
مدتی است که داستان بیت کوین و فعالیت‌های از این دست، تبدیل به تیتر شده است و روزانه اخبار مختلفی از این مساله شنیده می‌شود، همین توجه سبب شد تا بیت کوین تبدیل به سوژه یک فیلمساز جوان با نام حمید همتی شود، تهیه کنندگی این فیلم را علی قائم مقامی برعهده دارد که فیلم سینمایی «گل به خودی» را نیز در این دوره از جشنواره دارد.
سام قریبیان، افسانه بایگان، شاهد احمدلو، مهدی کوشکی، علی رهبری، المیرا دهقانی، حامد بیسادی و آتیلا پسیانی در این فیلم سینمایی حضور دارند.
کاوه قهرمان که پیش از این فیلم‌های کوتاه بسیاری را جلوی دوربین برده بود، در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، با فیلم سینمایی «تارا» و به تهیه‌کنندگی غلامرضا موسوی حضور دارد، نام این اثر سینمایی پیش از این با نام «لحظه‌ای و دیگر هیچ» در رسانه‌ها شناخته شده بود.
این فیلم سینمایی داستان زندگی یک زوج جوان در سه مقطع زمانی متفاوت است.
شهاب حسینی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون، چند سالی است که به عنوان تهیه کننده در سینمای ایران حضور دارد، این کارگردان در روند کاری جدید خود نه تنها به عنوان بازیگر در فیلم‌های اول حضور دارد، بلکه تهیه کنندگی فیلم‌های اول را نیز برعهده دارد، این هنرمند در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر با فیلم سینمایی «بعد از اتفاق» به کارگردانی پوریا حیدری اوره حضور دارد، فیلمی که با موضع کودک و نوجوان ساخته شده و در سی و سومین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان حضور داشت، این فیلم داستان روح الله کودکی است که بعد از اتفاق ناگواری تصمیم می‌گیرد با شرایط کنار بیاید و به دنبال هدفش برود.
در این فیلم سینمایی بازیگرانی چون رضا کیانیان، جوادعزتی، گلاره عباسی، ستاره پسیانی، بهرام افشاری، نیما شعبان نژاد، یسنا میرطهماسب، علی انصاریان، روح الله جعفری حضور دارند.
نکته چهارم) کنجکاوی‌برانگیزها در میان فیلم‌اولی‌ها
معمولاً و برای آشنایی بیشتر برای هر فیلم سینمایی که به مرحله تولید می‌رسد، یک خط داستانی تعریف می‌شود تا مخاطب بداند که به دیدن چه فیلمی می‌رود، امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیل شدن فعالیت‌های سینمایی در حوزه تولید، بسیاری از آثار سینمایی چراغ خاموش جلو رفته و تا پایان تولید هیچ خبری را منتشر نکردند. هرچند با نزدیک شدن به برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر برخی از اطلاعات برخی از فیلم‌ها منتشر شده است، که در این میان باز هم آثاری وجود دارند که در سکوت خبری کامل به سر می‌برند و همین مساله سبب شده است تا نسبت به این فیلم‌ها کنجکاوی وجود داشته باشد. به خصوص برای فیلم‌های اول که نمی‌توان مانند دیگر آثار از پرونده کاری کارگردان حدس زد که فیلم در چه فضایی ساخته می‌شود.
از بین این فیلم‌ها می‌توان به فیلم سینمایی «ورود و خروج ممنوع» اشاره کرد که کارگردانی آن را یک روحانی با نام امید آقایی برعهده دارد و مرتضی شایسته نیز تهیه کننده این فیلم سینمایی است، مساله جالب این است که برای اولین بار یک روحانی به عنوان کارگردان در جشنواره فیلم فجر حضور داشته است، داستان این فیلم نیز درباره یک روحانی است که دچار چالش‌هایی در زندگی خود می‌شود.
فیلم دیگری که باعث شده است ذهن را کنجکاو می‌کند، فیلم سینمایی «حکم تجدید نظر» به کارگردانی محمدامین کریم‌پور و تهیه‌کنندگی رضا کریمی است، نکته جالب این اثر سینمایی کارگردان جوان این فیلم است، در واقع محمدامین کریم پور از چهره‌های مطرح در فضای اینستاگرام است و پیش از این با ساخت فیلم‌هایی برای اینستاگرام توانسته بود فالورهای بسیاری را به خود جذب کند.
زمانی که نام این کارگردان شنیده شد، حضور وی به عنوان کارگردان با حواشی بسیاری همراه بود که چه گونه کریم پور توانسته است به عنوان کارگردان در سینما حضور داشته باشد. مساله دیگر این فیلم نیز حضور آرش عدل پرور یکی از خواننده‌های پاپ کشورمان است که در بین علاقه مندان به موسیقی پاپ همراه با برادرش مسیح شناخته شده است.
مهرداد کورش نیا که یکی از چهره‌های شناخته شده تئاتر است نیز برای اولین بار به عنوان کارگردان سینمای بلند با فیلم سینمایی «بی آبان» در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر حضور دارد، این هنرمند پیش از این به عنوان نویسنده سریال‌هایی مانند «ممنوعه» و «کرگدن» حضور داشته است، البته این را باید یادآور شویم که این کارگردان فیلم سینمایی بی آبان را با همکاری علی اصغری نوشته است، که در واقع همان تیم نگارش فیلمنامه سریال شبکه نمایش خانگی «کرگدن» بود، سریالی که توانست از نظر زاویه دید و سبک داستان گویی متفاوتی که داشت مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. حال باید دید «بی آبان» تا چه اندازه مانند «کرگدن» در بحث نگارش فیلمنامه و داستان آن موفق عمل می‌کند.
در این گزارش از میان ۲۳ فیلم مورد نظر به ۱۵ فیلم اشاره شده است، ۸ فیلم سینمایی باقی مانده است که بی شک این آثار نیز با توجه به اینکه مخاطب برای اولین بار پای اثر کارگردانان آن می‌نشیند می‌تواند قابل توجه و هیجان‌انگیز باشد. باید دید از بین آثاری که در لیست ۲۳ تایی فیلم‌های اول قرار دارند، نامزد دریافت سیمرغ بلورین می‌شوند.
