پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری

اسباب بازی‌ها هویت می‌سازند. بازی کردن‌ها علاوه بر پرورش هیجان و عواطف کودک، کارکردهای دیگری نیز دارد. کارکردهایی اساسی که در دنیای کودکان نقشی رنگارنگ ایفا می کند. پس با تولید محصولاتی که از فرهنگ غنی کشورمان تاثیر گرفته‌اند باید بهره مناسبی از این کارکردها داشته باشیم.

حال روایتی داشته باشیم از کارکردهای این صنعت فرهنگی هویت ساز.

متخصصان علوم رفتاری، کارکردهای مهم و متنوعی را برای بازی در دنیای کودکان تعریف می‌کنند. کارکردهایی که در صورت انتخاب هدفمند اسباب بازی، علاوه بر سرگرمی، تاثیر بسزایی در فرآیند مهارت آموزی، رشد، یادگیری و اصلاح رفتاری کودک خواهند داشت.

این روزها صنعت اسباب به عنوان یکی از صنایع فرهنگی درآمدزا با گردش مالی قابل توجه، بدل شده است. چرا که کارکردهای مهمی دارد و مخاطبان آن بسیارند. به گونه‌ای که شرکت های بزرگی چون «نامکو»، «لگو» و «ماتل»، فعالیت خود را به این حوزه اختصاص داده‌اند. آمارها نیز می گویند که سال 2019 درآمد حاصل از این صنعت در دنیا بیش از 90 میلیارد دلار بوده که طی 10 سال اخیر روندی افزایشی را طی کرده است.

اما وضعیت کشورها در این صنعت چگونه است. آمریکا رتبه نخست واردات اسباب بازی را به خود اختصاص داده است و آلمان، ژاپن و بریتانیا در رتبه های بعدی قرار دارند. بازار صادرات آن نیز به کشور چین می رسد. این کشور با اختلاف بسیار فاحش با دیگر صادر کنندگان، مقام اول این حوزه را کسب می کند. البته کشور آمریکا در حالی که نخستین واردکننده اسباب بازی است، دومین کشور صادرکننده نیز به شمار می رود. آلمان جایگاه بعدی را به خود اختصاص داده است. با مقایسه ای ساده می‌توان دریافت، کشورهای صنعتی توجه ویژه‌ای به این حوزه، کارکردها و گردش مالی آن دارند.

اما وضعیت ایران در این صنعت چگونه است؟

آمارها نشان می دهد که ارزش صادرات اسباب بازی ایران با شیب صعودی تندی از 5 میلیون دلار در سال 96 به 20 میلیون دلار در سال  1397 رسیده است. این در حالی است که طبق اظهار نظر متخصصان این حوزه، سرانه مصرف داخلی اسباب بازی برای کودکان زیر 14 سال عددی بین 10 تا 20 دلار در سال است که با احتساب حدود 22 میلیون کودک زیر 14 سال در ایران، گردش مالی حدود 330 میلیون دلار در این حوزه قابل برآورد است.

در ایران بیش از 200 سازنده اسباب بازی در حال فعالیت هستند. از این تعداد حدود 100 شرکت شرایط شرکت خلاق را دارند و در دبیرخانه زیست بوم شرکت‌های خلاق پذیرفته شده‌اند. تعداد زیادی تولیدکننده اسباب بازی غیر رسمی نیز فعال هستند که باید فکری برای سامان دادن وضعیت آنها کرد.
 

اسباب بازی ایرانی را دریابیم

از مسائل مهمی که در موضوع صنایع فرهنگی و به خصوص اسباب بازی مطرح است، نقش تهاجم فرهنگی است. اگر به مسئله اسباب بازی ایرانی اسلامی بی توجه باشیم، نمی توانیم در مقابل شبیخون فرهنگی مقاومت کنیم.

اگر اسباب بازی با طراحی مطلوب، زیبا و مواد مناسب و متنوع نداشته باشیم، شاهد اشغال بازار فرهنگی خود توسط اسباب بازی های غربی مانند باربی و غیره خواهیم بود. تردید نکنیم که طراحی چنین اسباب بازی‌هایی توسط بیگانگان با هدف رشد فرهنگ خشونت و اباهه‌گری و بی‌هویتی در فرهنگ‌های مختلف صورت می گیرد.

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در قالب برنامه خلاق که از سال گذشته برنامه‌های متنوعی برای ساماندهی صنایع فرهنگی تدارک دیده و اجرایی کرده است که حوزه اسباب بازی از بخش های اولویت دار این برنامه است.

با توجه به برنامه‌ریزی انجام شده خدمات قابل ارائه به صنایع خلاق متناسب با حوزه‌های تخصصی تعیین می‌شود. برای صنعت اسباب بازی برنامه های مختلف زیر ساختی و توسعه‌ای پیش‌بینی شده است. از نکات بسیار مهم در موضوع اسباب‌بازی تقویت حوزه طراحی و محتوایی است. باید با تقویت گروه‌های طراح به محتواسازی برای اسباب بازی توجه کرد.

با توجه به نقش اسباب بازی در سلامت کودکان، توجه به معیارها و شاخض های استاندارد بسیار با اهمیت است و اگر دستورالعمل‌های استاندارد نیز دارای اشکالاتی است، باید نسبت به رفع آن اقدام کرد. در کنار استاندارد کردن فیزیکی اسباب‌بازی، استاندارد کردن محتوا در اسباب بازی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

فعالیت گسترده شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، آزمایشگاه ها و کارگاه های مختلف ساخت موجود در این شبکه می توانند خدمات قابل توجهی به سازندگان اسباب بازی ارائه کنند و همچنین کارگاه ها و آزمایشگاه های شرکتهای تولید کننده نیز می توانند با عضویت در این شبکه، توان تخصصی خود را به اشتراک گذارند و از مزایای شبکه استفاده کنند. خدمات شبکه برای شرکتهای خلاق با تخفیف ویژه عرضه می شود.

همچنین حضور و بهره مندی از فرصت نمایشگاه ایران ساخت برای بهره گیری از امکانات، تسهیلات و تجهیزات آن از دیگر موارد این حمایت ها است.

یکی از ضرورت های حوزه تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش استفاده از اسباب بازی در آموزش های پیش دبستانی و دبستانی است و این اقدام می‌تواند رویکرد جامعه به اسباب بازی را از موضع کالای تجملی به کالای فرهنگی و ضروری تغییر دهد.

از مسائل بسیار مهم اما مغفول مانده در صنایع فرهنگی از جمله اسباب بازی، بی توجهی به موضوع «مرچندایز» یا همان «بازارپردازی» است. اگر کاراکترهای مورد استفاده در صنعت انیمیشن، گیم، اسباب بازی، لوازم التحریر، پوشاک و غیره با استفاده از نظام بازارپردازی مورد بهره برداری قرار گیرند، نه تنها حول بزرگ اقتصادی در این حوزه ها ایجاد می کند، بلکه موجب ساماندهی فضای تربیتی حاکم بر محصولات کودکان و نوجوانان خواهد شد. یکی از برنامه های مهم دبیرخانه خلاق توجه به مسئله مرچندایز و حمایت از شبکه سازی برای دستیابی به این مهم است.

باید با هماهنگی دستگاه ها و نهادهای مختلف مرتبط با حوزه اسباب بازی از اقدامات پراکنده پرهیز کرد و بتوان با هم افزایی و تدبیر ظرفیتهای اندک هر بخش را به توانی بزرگ برای ساماندهی و توسعه کمی و کیفی این صنعت ارزشمند مبدل کرد. ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق و برنامه خلاق آمادگی دارند نقشی در خور، در قبال این صنعت ارزشمند ایفا کنند.

استفاده از فناوری های نوین و نوآوری مانند واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، هوش مصنوعی می‌تواند بر جذابیت اسباب بازی و ارزش افزوده آن اثرگذار باشد و شرکتهای دانش بنیان و خلاق ما توان مناسبی برای نقش آفرینی در این عرصه دارند. کودکان، بازیگران فردای زیست بوم کارآفرینی و نوآوری هستند. این زیست بوم، برای ادامه حیات درخشان اش، به توجه ویژه ای نیاز دارد تا بتواند آینده سازان اش را از اینک و اکنون، به سوی بالندگی و فردای پرفروغ اش، سوق دهد. واقعیت امر این است که ما امروز، مدیون فرداییم. فردا برای کودکان امروز است. ما مدیون کودکانیم. کودکانی که فردا، برای میهن مان، خلاق و نواندیش و سازنده خواهند بود.

*دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق

به بهانه رونمایی از کتاب اسباب بازی ایران