جشنواره‌های سینمایی در ایام فراگیری بحران کرونا و فشار مضاعف اقتصادی بر فعالان سینمایی همواره با این ابهام مواجه بوده که آیا هزینه برای برگزاری این رویدادها را می‌توان به‌صرفه قلمداد کرد؟
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، چک، مالت، اسلواکی، مقدونیه، لهستان و به تازگی فرانسه از جمله کشورهایی هستند که حالا مسیر تنفس سینماهایشان گشوده شده است گرچه اغلب این نام‌ها، گمنام و بعضاً دولت‌های کوچکی هستند که به نظر می‌رسد چندان در سازوکار بین‌المللی نقشی ندارند، اما با افزایش روند واکسیناسیون و کاهش شمار مبتلایان به کرونا در این کشورها، حالا روزنه امیدی برای آشتی مخاطبان با سینماهایشان هویدا شده است.
شگفت‌آورترین اتفاق هم به کشور فرانسه بازمی‌گردد که با بازگشایی نسبی سینماها حالا تصاویر صف‌های طولانی تهیه بلیت فیلم‌ها در این کشور در فضای مجازی دست به دست می‌شود تا بگوید دیر و دور نیست که آیین تماشای فیلم در سینما دوباره احیا شود، بگوید که همچنان نبض تپنده این هنر «مخاطبانش» هستند که هرچند تاخیری دو ساله در مراودات آنها پیش آمده اما می‌شود امیدوار بود به تزریق خونی تازه در رگ‌های سینما تا باز سرپا شود.
«سینما» می‌خواهد زنده بماند
در ایران اما هنوز خبر از پیک پنجم کرونا می‌دهند، واکسیناسیون عمومی به کندی پیش می‌رود و طبق آمارها چیزی قریب به یک درصد افراد جامعه واکسینه شده‌اند. به موازات این اتفاقات، سینماها هم در یک چرخه معیوب گاهی تعطیل و گاهی بازگشایی می‌شوند؛ صنعتی که در این برهه سخت، کسی چشم‌اندازی برایش متصور نیست و گرچه کمیتش می‌لنگد اما سعی دارد پایاپای صنایع دیگر پیش برود و همچنان «زنده» بماند.
با همه نقاط افتراقی که کشور ما با کشورهای صاحب سینما و پیشتاز در روند واکسیناسیون دارد، نقطه اشتراک اما عقیده‌ای است که بر اساس آن گفته می‌شود یکی از راه‌های «زنده ماندن» سینماها برگزاری جشنواره‌هاست. در سخت‌ترین روزگار کرونا که هنوز اخبار درستی از چند و چون پیشگیری از این بیماری مخابره نشده بود و چین در ادامه پنهان‌کاری‌های خود هنوز اطلاعات کارآمدی از این ویروس ارایه نداده بود، همان کشورهای صاحب سینما جشنواره‌ها را تقلایی برای فراموش نشدن فیلم و سینما می‌دانستند و از پیشگامان برگزاری آن بودند.
در ایران هم گرچه تاخیری یک ساله در برگزاری معتبرترین رویداد بین‌المللی‌اش یعنی «فجر جهانی» پیش آمد اما این روزها و همزمان با برگزاری دوره سی و هشتمین دوره، هنوز جدی‌ترین انتقادات بر نفس «برگزاری» آن وارد می‌شود و بارزترین مسأله منتقدان به بودجه آن برمی‌گردد؛ این انتقاد چقدر منطقی و چقدر وارد است؟
بحران کرونا و تهدید معیشت سینماگران
اگر پیگیر اخبار سینمایی بوده باشید در این مدت حتماً خبرهایی از اوضاع معیشتی سینماگران خوانده‌اید؛ مسأله‌ای که منتقدان را برانگیخت تا بگویند دست‌اندرکاران فجر جهانی به جای صرف بودجه برای برگزاری این جشنواره، آن را به سفره سینماگران برای سامان دادن به وضعیت معیشت آنها تزریق کنند. با این حال نمی‌شود اما از سهم جشنواره‌ها در به گردش انداختن چرخ تولید چشم‌پوشی کرد؛ موضوعی که باعث می‌شود معیشت طیفی از اهالی سینما از طریق حضور در پروژه‌های سینمایی تضمین شود تا به جای چشم دوختن به کمک‌های دولتی، سینما خود محلی برای ارتزاق اهالی‌اش باشد.
از سوی دیگر جشنواره‌ها را می‌توان محلی برای نمایش فیلم‌ها دانست، محلی که فرایند حضور جهانی فیلم‌ها را تسهیل و اقتصاد آنها را دستخوش تحول می‌کنند. نکته‌ای که محمد مهدی عسگرپور دبیر سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فجر در نشست رسانه‌ای این رویداد در با استفاده از واژه «اکوسیستم سینما» به آن اشاره کرد و گفت که در جریان شیوع کرونا، این اکوسیستم لطمه خورده است؛ موضوعی که بخشی از آن ناظر به فرآیند اکران و به تبع آن بیکاری بخشی از اهالی سینما شده است.
بودجه رویدادهای سینمایی قابل انتقال است؟
مردادماه سال ۹۹ در روزهایی که هنوز خبری از برگزاری هیچ جشنواره‌ای نه به شکل متداول و نه به شکل متأخرترش نبود، حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی در اولین نشست رسانه‌ای‌اش در پاسخ به سوالی درباره انتقال بودجه رویدادهای سینمایی به غیر عنوان کرد که مطابق روال دیوانی جا به جا کردن ردیف بودجه‌ها تخلف محسوب می‌شود و حتی در صورت برگزار نشدن رویدادی امکان صرف آن بودجه در جای دیگری وجود ندارد، موضوعی که محمدمهدی عسگرپور دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر نیز در اولین نشست رسانه‌ای‌اش پیرامون بحث‌های مطروحه درباره این بودجه، بر آن صحه گذاشت و عنوان کرد امکان واگذاری این بودجه وجود ندارد.
واقعیت این است که تجربه ثابت کرده است تزریق مستقیم «پول» هیچ‌گاه نمی‌تواند تضمینی مطمئن، بی‌حاشیه و بی‌دردسر برای «معیشت» هیچ صنفی باشد. از این منظر، احیای «اکوسیستم سینما» که برگزاری و زنده نگه داشتن جشنواره‌ها بی‌تردید نقشی اساسی در آن دارند، تضمینی به‌مراتب مطمئن‌تر و موثرتر برای به گردش درآمدن چرخ اقتصاد سینما و به تبع، رفع بحران معیشتی اهالی این صنف محسوب می‌شود وی تأکید کرد: من به دلیل مسئولیتم باید به اکوسیستم سینما فکر کنم. باید بدانیم با حذف چه چیزی به کجا لطمه می‌خورد. البته که مناسبات جهانی هم هست و باید بگردیم و راه جدید را پیدا کنیم. ما نمی‌توانیم بگوییم به دلیل فقر اهالی خانه سینما، جشنواره را تعطیل می‌کنیم. من اعلام کردم بودجه‌ها ردیف مشخص دارد و قابل انتقال به همدیگر نیستند. اداره این اکوسیستم تابع قوانین و بودجه‌بندی است و مواردی که جابه‌جایی آن مسئله ایجاد می‌کند و بازرسی کل کشور نظارت دارد. باید بگردیم و راه‌هایی پیدا کنیم. باید پابه‌پای دنیا پیش برویم، در دنیا گشتند و پیدا کردند. وی افزود: برخی از دوستان می‌گویند پول جلوی ما را گرفته، ولی مگر چه منفعتی برای ما دارد؟ من اگر در همین ایام یک سریال می‌ساختم، ده برابر چیزی که جشنواره برای من داشت، عایدی به من می‌داد. من دوست دارم دوستانی که در این خصوص صحبت می‌کنند، با تحقیق صحبت کنند. این دو جمله را همه می‌توانند بگویند، نکته مهم این است که تحقیق کنند، اکوسیستم چه لطمه‌ای خورده، اگر لطمه خورده چرا ما اینقدر تولید داریم و این تولیدها برای نمایش در کجا ساخته می‌شود؟
«فجر جهانی» چقدر خرج دارد؟
در دوره سی و هفتم جشنواره جهانی فیلم فجر که هنوز خبری از بیماری و کاهش بخش‌های این رویداد سینمایی نبود بر اساس آنچه سازمان سینمایی به طور رسمی درباره مشروح هزینه‌های انجام شده برای این جشنواره منتشر کرد چیزی قریب به نه و نیم میلیارد تومان بودجه تمام شده دوره سی و هفتم اعلام شد، که بر اساس اظهارات رضا میرکریمی دبیر وقت این جشنواره، حدود پنج میلیارد آن از سوی وزارت ارشاد تامین شده بود. حالا در دوره سی و هشتم اما خبری از حضور مهمانان خارجی و تامین هزینه بلیت هواپیما و هتل برخی از آنها نیست، خبری از بخش‌های پر طمطراق نیست، خبری از تامین هزینه‌های بزرگداشت‌ها و نکوداشت‌ها هم نیست.
با برگزاری جشنواره به شکل ترکیبی بر اساس آنچه محمدمهدی عسگرپور در نشست خبری خود اعلام کرد هزینه برگزاری این دوره از جشنواره حالا چیزی از هزینه حدود دو فیلم تقلیل پیدا کرده و برابر با هزینه نصف یک فیلم سینمایی است. گرچه همین موضوع هم هنوز محل ابهام است و نمی‌توان به طور مشخص این رقم را حدس زد اما بنا به اظهارات عسگرپور به نظر می‌رسد هزینه‌های این دوره نسبت به دوره‌های پیشین افزایشی پیدا نکرده است.
یک یادآوری؛ یک تجربه
روزهای نخست سال ۹۸ با جنجال عیدی یک میلیاردی وزارت ارشاد به خانه سینما آغاز شد؛ روزهایی که نحوه تقسیم این عیدی که از منظر بسیاری رقمی کلان هم به نظر می‌رسید در صدر اخبار سینمایی نشست؛ بودجه‌ای که در قالب کارت هدیه‌های ۲۰۰ هزار تومانی تقسیم و در میان اهالی خانه سینما توزیع شد تا سرآغاز انتقاداتی دیگر باشد. انتقاداتی که کلیدواژه اصلی آنها «تلف کردن» این بودجه بود که می‌توانست کارآمد باشد اما توزیع آن به ناکارآمدترین شکل ممکن حتی گره از نیازمندترین افراد این حرفه نیز باز نکرد. تجربه‌ای که گرچه از آن گذر کرده‌ایم اما حالا سویه‌ای دیگر پیدا کرده است.
واقعیت این است که تجربه ثابت کرده است تزریق مستقیم «پول» هیچ‌گاه نمی‌تواند تضمینی مطمئن، بی‌حاشیه و بی‌دردسر برای «معیشت» هیچ صنفی باشد. از این منظر، احیای «اکوسیستم سینما» که برگزاری و زنده نگه داشتن جشنواره‌ها بی‌تردید نقشی اساسی در آن دارند، تضمینی به‌مراتب مطمئن‌تر و موثرتر برای به گردش درآمدن چرخ اقتصاد سینما و به تبع، رفع بحران معیشتی اهالی این صنف محسوب می‌شود.
