گزارش عملکرد سند گسترش کاربرد فناوری نانو ایران در سال ۲۰۲۰ نشان می دهد که بیش از۲۷۰ثبت اختراع ایرانی در آمریکا و اروپا به ثمر رسیده و بازار نانوی ایران رشد ۷۴ درصدی داشته است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فناوری و نوآوری، گزارش عملکرد سند گسترش کاربرد فناوری نانو ایران در سال ۱۳۹۹» منتشر شد. این گزارش که در ۵ فصل تنظیم شده به دستاوردهای حوزه نانو اشاره می‌کند.
بخش‌های مهم این گزارش به شرح زیر است؛
در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۲ هزار و ۱۹۰ مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در WoS نمایه شد که معادل ۹۳.۵ درصد از کل مقالات نانو منتشر شده در سال ۲۰۲۰ است. ایران با این سهم از انتشارات نانو، همانند سال گذشته، در رتبه چهارم دنیا قرار گرفت.
این جایگاه در حالی به‌دست آمده که ایران در سال ۲۰۰۱ با انتشار دَه مقاله نانو در رده پنجاه و هفتم دنیا و ششم منطقه خاورمیانه قرار داشت. ایران در سال‌های بعد همواره یک روند صعودی را در انتشار علوم نانو طی کرد به‌طوری که از انتشار سالانه ۱۰ مقاله نانو به انتشار روزانه ۳۳ مقاله نانو رسید.
رتبه بندی دانشگاه‌ها از لحاظ پرداختن به موضوع نانو
در بین دانشگاه‌های ایران در سال ۲۰۲۰، دانشگاه تهران با انتشار ۸۷۷ مقاله نانو (۷٫۲ درصد) کل مقالات نانو ایران در این سال در رده اول قرار دارد. پس از آن به‌ترتیب دانشگاه تربیت مدرس (۵۸۲ مقاله نانو)، صنعتی امیرکبیر (۵۳۰ مقاله)، دانشگاه علوم پزشکی تهران (۵۱۰ مقاله) و دانشگاه علم و صنعت (۴۸۰ مقاله) در رده‌های بعدی قرار دارند. مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی نیز نزدیک به یک چهارم از کل مقالات نانو ایران را منتشر کرده است که البته این آمار متعلق به تمامی واحدهای این دانشگاه است.
سهم مقالات نانوی مشترک
در شاخص (h-Index)، رتبه جهانی ایران برای مقالات منتشر شده در ۵ سال منتهی به ۲۰۲۰ (h-index پنج‌ساله) یازدهم است. سهم مقالات نانوی مشترک ایران با کشورهای دیگر در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۰ درصد بود.
ایران در مجموع تا پایان سال ۲۰۲۰، ۲۷۳ اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. تعداد پتنت‌های نانوی ایران در USPTO در سال ۲۰۲۰، ۳۷ پتنت بوده است. علاوه بر این، در همین سال، ۲۰ اختراع نانویی دیگر در حال ثبت نهایی در این دفتر هستند.
رتبه ایران در پتنت‌های ثبت شده در USPTO در سال ۲۰۲۰ بیستم است. با این حال، همین تعداد اختراعات مرتبط با فناوری نانو، سهمی در حدود ۲۹ درصد از کل پتنت‌های ثبت شده ایران در ادارات ثبت پتنت آمریکا و اروپا را شامل می‌شوند.
رشد ۷۴ درصدی بازار نانوی ایران
در سال ۱۳۹۸، حجم بازار نانو ایران ۷۴ درصد نسبت به سال قبل رشد داشت. در پایان سال ۱۳۹۸، در مجموع ۲۳۴ شرکت در زمینه تولید محصولات، تجهیزات و خدمات حوزه فناوری نانو فعال بودند که از داده‌های جمع آوری شده از این شرکت‌ها، رقم کلی فروش معادل ۴۴.۴۸۷ میلیارد ریال به دست آمده است. از مجموع بازار فروش محصولات نانو ساخت ایران در سال ۱۳۹۸، ۲,۶۴۸ میلیارد ریال (حدود ۶ درصد) مربوط به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر و ۴۱,۸۳۹ میلیارد ریال آن مربوط به فروش در بازار داخلی بوده است.
محصولات فناوری نانو ایران به‌طور کلی در سه گروه کالا، خدمات و تجهیزات دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه وضعیت کلی هر دسته ارائه می‌شود. در سال ۱۳۹۸ بیشترین حجم بازار نانو، معادل ۹۶ درصد، متعلق به کالاهاست. بخش خدمات در سال گذشته نزدیک به ۱۳۰ درصد رشد داشت و از ۴۴۳ میلیارد ریال به ۱,۰۱۵ میلیارد ریال رسید.
در سال ۱۳۹۸، بخش زیادی از بازار خدمات را خدمات پوشش‌دهی و بعد از آن خدمات شبکه آزمایشگاهی تشکیل دادند. فروش تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی فناوری نانو در سال ۱۳۹۸، با وجود تحریم‌ها و کمبود منابع مالی و حمایتی با افزایش ۴۸ درصدی همراه بوده است.
بیشترین محصولات نانو در حوزه ساختمان
در سال ۱۳۹۸، بیش از ۵۵ درصد از حجم بازار کالاهای فناوری نانو، به حوزه ساخت‌وساز تعلق دارد که شیرآلات، شیشه‌های کم‌گسیل، بتن سبک، انواع کف‌پوش، انواع کاشی و گرانیت آنتی‌باکتریال از جمله این محصولات در حوزه نانو به شمار می‌روند.
در رتبه بعدی، صنایع اپتوالکترونیک قرار دارد که حدود ۱۲ درصد از بازار کالاهای نانو ساخت ایران را به خود اختصاص داده است. خودرو، نفت و گاز، نساجی و پلیمر و کامپوزیت با سهم بین ۲.۹ تا ۲.۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. شیرآلات بهداشتی و خانگی به‌دلیل گستردگی بازار مصرف، حجم بالای تولید و همچنین کاربرد خوب تجهیزات لایه‌نشانی PVD در این صنعت، حجم بالایی از محصولات نانو حوزه ساختمان (بیش از ۷۰ درصد) را در سال گذشته به خود اختصاص دادند.
در سال ۱۳۹۸، بخش بزرگی (حدود ۶۶ درصد) از بازار خدمات فناوری نانو ایران متعلق به خدمات پوشش‌دهی به روش رسوب فیزیکی بخار (PVD) است که در بخش‌های مختلف صنعت ساخت‌وساز از جمله شیرآلات، کاشی و ورق استیل در حال ارائه خدمات فنی هستند. پس از آن خدمات شبکه آزمایشگاهی با سهم ۳۲ درصدی در رده بعدی قرار دارد.
