مشاور رییس بنیاد ملی نخبگان می گوید تاکنون 3500 نخبه در قالب برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور به‌طور قطعی به کشور بازگشته‌اند.
همچنین برخی دیگر تلاش می‌کنند که نیروهای نخبه‌ای را که طی سال‌های گذشته از دست داده‌اند، تشویق به بازگشت یا همکاری کنند. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ایران هم از 3سال پیش با راه‌اندازی سامانه «همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» تلاش خود را معطوف به بازگشت قطعی یا همکاری‌های مقطعی این گروه از ایرانیان کرده است. «اشتغال در شرکت‌های دانش‌بنیان»، «نظام وظیفه تخصصی»، «وام مسکن»، «ودیعه مسکن»، «عضویت در هیأت علمی»، «برگزاری کارگاه‌های آموزشی و سخنرانی»، «فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی»، «فعالیت‌های فناورانه» و «فعالیت به‌عنوان استاد مدعو» بخشی از حمایت‌هایی است که این معاونت ارائه داده است.
برنامه‌ای برای همکاری مشترک
پرویز کرمی، رئیس مرکز و دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری آغاز برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی غیرمقیم را مربوط به 3سال پیش می‌داند. کرمی یادآوری می‌کند که معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و بنیاد ملی نخبگان این برنامه را مشترکا اجرایی کردند.
او می‌گوید: «ما طی این برنامه یک همکاری مشترک با دانشجویان، فارغ‌التحصیلان، کارآفرینان و متخصصان ایرانی مقیم سایر کشورها تعریف کرده‌ایم.»
کرمی با بیان اینکه بعضی از این افراد در طول همکاری مایل بودند که به کشور بازگردند، درعین حال، به گروهی دیگر اشاره می‌کند که گاهی در کشور و گاهی در خارج از کشور اقامت دارند. درواقع، گروه دوم با هموطنان خود پروژه‌های مشترک را اجرا، در دانشگاه‌ها تدریس یا کارگاه تخصصی برگزار می‌کنند.
رابطان و پایگاه‌های همکار
رئیس مرکز فناوری‌های نرم درباره فعالیت‌ها و فرایندهای این برنامه می‌گوید: «در برنامه اجرایی همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور، کارشناسانی مشخص در ایران برای ارتباط با فارغ‌التحصیلان و کارآفرینان مقیم خارج از کشور تعیین می‌شوند که با روش‌های مختلف با هم در ارتباط هستند.»
کرمی، وظیفه فرد رابط را پیگیری کارهای کارآفرین و متخصصی عنوان می‌کند که با توجه به عدم‌حضور او در ایران و ناآشنایی با مناسبات و بوروکراسی ایران، ممکن است با مشکل مواجه شود.
او همچنین از حدود 120 «پایگاه همکار» برای استقبال، جذب و استقرار متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور خبر می‌دهد که این پایگاه‌ها درواقع همان مراکز آموزش عالی، مراکز پژوهشی، دانشگاه‌ها یا شرکت‌های دانش‌بنیان هستند.
به‌گفته کرمی «به‌عنوان مثال، فردی که در حوزه بیوتک کار می‌کند، می‌تواند در یکی از پایگاه‌های ما که مرتبط با این حوزه است و حتی ممکن است متعلق به بخش خصوصی هم باشد، فعالیت کند.»
رئیس مرکز فناوری‌های نرم همچنین از امکان برگزاری کارگاه تخصصی، سخنرانی علمی ایرانیان غیرمقیم در دانشگاه‌های کشور درباره موضوعی مشخص و عضویت در هیأت علمی مراکز علمی و دانشگاهی خبر می‌دهد.
کرمی با اشاره به اینکه پیگیری این امور و هماهنگی‌های لازم از ابتدا تا پایان کار و مانند آن بر عهده همان فرد رابط است، می‌گوید: «ما به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌ایم که متخصصان مثلا 6 ماه یا یک سال، به‌طور آزمایشی به فعالیت مورد علاقه خود در پایگاه همکار مورد نظر بپردازند و اگر با آن مرکز به توافق رسیدند، به‌طور دائمی ماندگار می‌شوند.»
آمارها چه می‌گویند؟
سخنگو و مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان از 6500 همکاری موفق در قالب این طرح خبر می‌دهد که از این تعداد، حدود 3500نفر به‌طور کامل به کشور بازگشته‌اند و در حوزه‌های مختلف مشغول به فعالیت هستند.
کرمی به حدود 9هزار درخواست ثبت شده در «سامانه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» طی این مدت اشاره می‌کند و می‌گوید: «حدود 3هزار نفر از آنها اقدام به تاسیس شرکت کرده‌اند و اکنون در شرکت‌های دانش‌بنیان خود مشغول به فعالیت هستند.» او همچنین با اشاره به اینکه 350 تا 400 استاد دانشگاه در کشور مشغول به‌کار شده‌اند، ادامه می‌دهد: «حدود 1300پسادکترا در همکاری مشترک با دانشگاه‌ها تعریف شده که این افراد در وضعیت رفت و برگشت قرار دارند و حدود 4هزار نفر هم یا سخنرانی داشته‌اند یا کارگاه آموزشی برگزار کرده‌اند.»
کرمی یکی از فواید این برنامه را انجام ندادن هیچ‌گونه تبلیغ دولتی برای آن می‌داند و اطلاع‌رسانی برنامه «آی‌کانتکت» را از طریق خود متخصصان و سایر ایرانی‌های غیرمقیم و از طریق شبکه‌های اجتماعی خود آنها عنوان می‌کند. البته وب‌سایت برنامه از سایت بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی هم قابل دسترسی است.
تسهیلات و مشوق‌ها
آنگونه که رئیس مرکز فناوری‌های نرم می‌گوید، وقتی یک ایرانی غیرمقیم از طریق «سامانه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» ثبت نام و برای کارها و پروژه‌های مختلف آمادگی یا بازگشت قطعی خود به کشور را اعلام می‌کند، با تسهیلاتی مانند بلیت رفت و برگشت، حل مسئله سربازی، یافتن محل تدریس، پروژه همکاری، ارائه کارگاه، همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، فعالیت در مراکز علمی، پژوهشی یا آزمایشگاهی مورد استقبال قرار می‌گیرد.
کرمی همچنین مشوق‌های درنظر گرفته شده از سوی معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان را برای دانشجویان، فارغ التحصیلان و متخصصان 100دانشگاه برتر دنیا عنوان می‌کند که درصورت بازگشت به کشور در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
او یادآوری می‌کند که این افراد در خارج از کشور، دستمزدها و حقوق‌های بسیار بالا می‌گیرند که با دریافتی‌های ایران قابل مقایسه نیست، اما حس وطن‌دوستی آنها و کمک به هموطنان و بودن در ایران باعث می‌شود که به کشور خود برگردند.
رئیس مرکز فناوری‌های نرم با اشاره به اینکه متناسب با رشته تحصیلی، مهارت و مدرک تحصیلی و براساس توافقی که صورت می‌گیرد، برای آنها حقوق(در حد پسادکترا) درنظر گرفته می‌شود و پس از آن، فعالیت خود را آغاز می‌کنند، ادامه می‌دهد: «درصورتی که آنها بخواهند یک شرکت دانش‌بنیان راه‌اندازی کنند، مشمول همه مزایای تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شوند.»
کرمی همچنین تأکید می‌کند که اگر این افراد نیاز به وام یا تسهیلاتی داشته باشند، معاونت علمی این موضوع را پیگیری می‌کند. به‌گفته او «با توجه به اینکه آنها سال‌ها در ایران نبوده‌اند، حمایت‌های ویژه‌ای برای اسکان و استقرار آنها درنظر گرفته می‌شود که این موارد از طرف معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان در اختیار آنها قرار می‌گیرد.»
